Η εξέλιξη των μυκηναϊκών ταφικών πρακτικών και ο ρόλος τους στην ευρύτερη κοινωνική αλλαγή

«Μυκηναίοι εν τω γίγνεσθαι; Η εξέλιξη των μυκηναϊκών ταφικών πρακτικών και ο ρόλος τους στην ευρύτερη κοινωνική αλλαγή» είναι ο τίτλος της ομιλίας δρ Michael Boyd, στο πλαίσιο του Μυκηναϊκού Σεμιναρίου, η οποία θα γίνει την Τετάρτη 30 Απριλίου 2014, στις 19:00, στο Αμφιθέατρο Α. Αργυριάδη (Κεντρικό Κτήριο Πανεπιστημίου Αθηνών, Πανεπιστημίου 30).

Κατα την διάρκεια της ομιλίας ο κ. Boyd θα ασχοληθεί με σχέση μεταξύ των ταφικών πρακτικών και της κοινωνικής αλλαγής στη Νότια Ελλάδα κατά τη 2η π.Χ. χιλιετία. Στην ομιλία θα παρουσιαστούν οι αλλαγές που παρατηρούνται στις ταφικές πρακτικές κατά τη Μυκηναϊκή εποχή σε πέντε τομείς: ταφική αρχιτεκτονική, οικογενειακοί δεσμοί και ομαδικές ταφές, ανακομιδές, ταφικό τοπίο και υλικός πολιτισμός. Θα επιχειρηθεί η κατανόηση των μηχανισμών που θέτουν σε κίνηση αυτές τις αλλαγές εξετάζοντας τις σχέσεις μεταξύ ζώντων, νεκρών και προγόνων, το ρόλο της άρχουσας τάξης στην προώθηση ή μη αυτών των αλλαγών, το ζήτημα της σχέσης μεταξύ των αλλαγών και αντιλήψεων περί αθανασίας και του θείου και, τέλος, το ρόλο των ταφικών πρακτικών στη ευρύτερη διάρθρωση της κοινωνίας.

 Όπως αναφέρει και ο κ. Boyd: «Στη διάρκεια αυτής της χιλιετίας ευρείς κοινωνικοί μετασχηματισμοί οδήγησαν στη δημιουργία επικρατειών, όπως πολλοί θεωρούν, με σημαντική εμβέλεια δράσης, κατά το δεύτερο μισό της περιόδου. Ωστόσο, τα προηγούμενα στάδια αυτής της εξέλιξης δεν είναι επαρκώς γνωστά. Παρατηρούνται πολύ σημαντικές αλλαγές στα έθιμα ταφής, οι οποίες φαίνεται να προηγούνται της δημιουργίας αυτών των κρατικών σχηματισμών, με τη μετάβαση από νεκροταφεία ή άλλες ομάδες ατομικών τάφων (τύμβους, ταφές σε οικιστικούς χώρους που δεν είναι πλέον σε χρήση) σε ομαδικούς τάφους αρχικά και σε νεκροταφεία ομαδικών τάφων στη συνέχεια. Οι αλλαγές αυτές λαμβάνουν χώρα με διαφορετικό τρόπο και ρυθμό στις διάφορες νοτιοελλαδικές περιοχές. Συχνά θεωρείται ότι ανακλούν τη δράση ιεραρχικών κοινωνικών δομών και ορισμένες φορές έχει υποστηριχθεί ότι μέσω αυτών των διαδικασιών καθιερώνονται οι μυκηναϊκές άρχουσες ομάδες (ελίτ).

Υποστηρίζεται ότι οι κοινωνικοί μετασχηματισμοί που προοιωνίζονται την εμφάνιση κρατικών σχηματισμών δεν είναι άμεσα ορατοί στη νέα ταφική ιδεολογία. Η διαφοροποιημένη αντίληψη της έννοιας και της κατάστασης του θανάτου που υποδηλώνουν οι ομαδικοί τάφοι βασίζεται σε σύνολο ιδεών περί ταυτότητας και προγονικών ομάδων, η συμμετοχή στις οποίες μπορεί άλλοτε να υπόκειται σε περιορισμούς και άλλοτε να είναι ευρεία. Η νέα ταφική ιδεολογία συγκεράστηκε τελικά με τις αντιλήψεις της ελίτ περί κυριαρχίας (και με θρησκευτικές αντιλήψεις περί του θείου), αλλά τα ταφικά έθιμα αποτελούσαν ανέκαθεν πεδίο αναμέτρησης των αντιλήψεων για τη φύση της κοινωνίας».

Το Μυκηναϊκό Σεμινάριο είναι συνάντηση αρχαιολόγων και φοιτητών με σκοπό την παρουσίαση και συζήτηση του εν εξελίξει ή πρόσφατου έργου –ερευνών πεδίου και μελετών– στον τομέα των Μυκηναϊκών σπουδών. Οι παρουσιάσεις του Μυκηναϊκού Σεμιναρίου έχουν τη μορφή 45λεπτων εισηγήσεων μετά από τις οποίες ακολουθεί συζήτηση.