Βρέθηκε ή όχι το πρώτο έργο τέχνης των Νεάντερταλ;

Ερευνητές από 11 ευρωπαϊκά πανεπιστήμια και ινστιτούτα, με επικεφαλής τον καθηγητή Clive Finlayson, διευθυντή του Μουσείου του Γιβραλτάρ έκαναν μια σημαντική ανακάλυψη καθώς εντόπισαν χαραγμένο στα βράχια ενός σπηλαίου στο Γιβραλτάρ, το πρώτο γεωμετρικό έργο τέχνης τους, που πιθανώς χρονολογείται προ 40.000 ετών. Δεν βιάζονται πάντως όλοι οι επιστήμονες να συμφωνήσουν ότι η βραχογραφία αυτή, που είναι πολύ απλοϊκή, όντως αποτελεί «καλλιτεχνικό» δημιούργημα των Νεάντερταλ ή των προϊστορικών ανθρώπων. ( Όλη η μελέτη ΕΔΩ)

«Είναι το τελευταίο καρφί στο φέρετρο της θεωρίας ότι οι Νεάντερταλ ήταν διανοητικά κατώτεροι σε σύγκριση με τους Homo Sapiens» δήλωσε ο Paul Tacon, ειδικός στις βραχογραφίες  απο το Griffith University της Αυστραλίας. Ο κ. Tacon, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη, δήλωσε ότι η έρευνα έδειξε ότι η βραχογραφία έγινε με μεγάλη προσπάθεια για τελετουργικούς σκοπούς, για να επικοινωνούν με τους άλλους, ή και τα δύο.

«Εμείς ποτέ δεν θα γνωρίσουμε τον λόγο κατασκευής της βραχογραφίας  αλλά το γεγονός ότι πραγματοποίησαν τη σήμανση του εδάφους τους με αυτόν τον τρόπο πριν από την άφιξη των σύγχρονων ανθρώπων στην περιοχή έχει τεράστιες συνέπειες γύρω απο την καταγωγή της ιστορίας της τέχνης », δήλωσε ο κ. Tacon.

«Η ανακάλυψη αποτελεί σημαντική συμβολή στον επαναπροσδιορισμό της αντίληψής μας για την κουλτούρα των Νεάντερταλ. Αποτελεί μια νέα και ισχυρότερη ένδειξη για την ικανότητα των Νεάντερταλ να αναπτύσσουν πολύπλοκη συμβολική σκέψη και αφηρημένη έκφραση κάτι που ως τώρα θεωρείτο αποκλειστικό προνόμιο του συγχρόνου ανθρώπου (homo sapiens)» δήλωσε ο Ουίλιαμ Ρεντού του Εθνικού Ιδρύματος Επιστημονικών Ερευνών (CNRS) της Γαλλίας.

Η βραχογραφία έρχεται να προστεθεί στις πρόσφατες ανακαλύψεις ότι οι Νεάντερταλ έθαβαν τους νεκρούς τους, διακοσμούσαν το σώμα τους με χρωματιστά αντικείμενα (κοχύλια, φτερά κ.ά.), φρόντιζαν για τους αρρώστους και ασθενείς, ενώ έτρωγαν και μια πλούσια ποικιλία τροφών (κρέας, ψάρια, λαχανικά, καρπούς κ.ά.) – πράγματα που κάθε άλλο παρά πρωτογονισμό δείχνουν.

Η νέα ανακάλυψη στο σπήλαιο Γκόρχαμ, σε ένα λόφο που «βλέπει» τη Μεσόγειο θάλασσα, αφορά ένα γεωμετρικό σχέδιο αποτελούμενο από μερικώς διασταυρούμενες ευθείες οριζόντιες και κάθετες γραμμές. Είναι χαραγμένο στο σκληρό πέτρωμα του σπηλαίου (από δολομίτη), σε ύψος περίπου 40 εκατοστών από το έδαφος.

Στο ίδιο σημείο είχαν βρεθεί παλαιότερα 294 λίθινα εργαλεία, που θεωρούνται δημιούργημα των Νεάντερταλ, οι οποίοι εκτιμάται ότι έφτασαν στην Ευρώπη από την Αφρική πριν από περίπου 300.000 χρόνια και εξαφανίστηκαν πριν από περίπου 39.000 χρόνια (οι Homo sapiens είχαν φτάσει στην Ευρώπη πριν από 45.000 χρόνια και συνυπήρξαν με τους Νεάντερταλ για λίγες χιλιάδες χρόνια).

Οι ερευνητές αποκλείουν την πιθανότητα ότι οι χαραγμένες γραμμές έγιναν κατά τύχη ή κατά τη διαδικασία κοπής των σκοτωμένων ζώων ή των δερμάτων τους. Όπως ανέφεραν, οι βραχογραφίες προδίδουν μια επαναλαμβανόμενη και σκόπιμη κίνηση με κάποια μυτερή πέτρα, γεγονός που προδίδει επιμονή και αποφασιστικότητα. Για μία μόνο γραμμή χρειάζονταν 54 έως 60 χαραγματιές, ενώ για το όλο γεωμετρικό σχέδιο συνολικά πρέπει να χρειάστηκαν έως 317 και περίπου μία ώρα δουλειάς. Το σχέδιο καλύπτει μια επιφάνεια 20 επί 20 εκατοστών και οι γραμμές έχουν βάθος λίγων χιλιοστών. Η ηλικία του είναι δύσκολο να υπολογιστεί με ακρίβεια, αλλά εκτιμάται σε 39.000 έως 45.000 έτη.

Η βραχογραφία έγινε στο πίσω μέρος του σπηλαίου, ενώ παραμένει άγνωστος ο λόγος για τον οποίο χαράχτηκε και τι αναπαριστούσε ή συμβόλιζε. Πιθανώς έδειχνε στους επισκέπτες ότι το σπήλαιο ήταν ήδη κατοικημένο από άλλους. Οι ερευνητές δεν αποκλείουν να βρουν και άλλα παρόμοια έργα στο ίδιο σπήλαιο.

Είχε προηγηθεί η ανακάλυψη, το 2012, απλοϊκών ζωγραφιών στο ισπανικό σπήλαιο «Ελ Καστίγιο», που χρονολογούνται προ 41.000 ετών – κάτι που τις καθιστά το αρχαιότερο έργο τέχνης που έχει ποτέ ανακαλυφθεί. Επειδή όμως δεν βρέθηκαν λίθινα εργαλεία στο σημείο, είναι αδύνατο να διακριβωθεί αν όντως επρόκειτο για έργο Νεάντερταλ (κάτι που δεν μπορεί να αποκλειστεί) ή προγόνων του ανθρώπου.

Εξάλλου, σε ένα σπήλαιο της κεντρικής Γαλλίας έχουν βρεθεί πρωτόγονα κοσμήματα που μπορεί να ήταν έργο των Νεάντερταλ, ενώ ακόμη και ένα προϊστορικό μουσικό όργανο, ένα είδος φλάουτου από οστά, που ανακαλύφθηκε στη Σλοβενία, μπορεί να οφείλεται σε αυτούς. Όλα όμως αυτά τα ευρήματα, όπως και η νέα βραχογραφία, παραμένουν αμφισβητούμενα από μερικούς επιφυλακτικούς επιστήμονες, κατά πόσο πράγματι δημιουργήθηκαν από τους Νεάντερταλ ή από τους προγόνους μας.

Πάντως πολλοί αρχαιολόγοι δεν είναι τόσο πολύ βέβαιοι για αυτήν την ανακάλυψη. Μια άλλη μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα και η οποία εξετάζει τη χρονολόγηση των διάφορων αρχαιολογικών παλαιολιθικών χώρων σε όλη την Ευρώπη εγείρει την πιθανότητα ότι οι διάφορες βραχογραφίες δεν μπορούν να έχουν γίνει από τους Νεάντερταλ, αλλά από τους σύγχρονους ανθρώπους. Οι Νεάντερταλ εξαφανίστηκαν μεταξύ 41.030 και 39.260 χρόνια πριν, ενώ οι σύγχρονοι άνθρωποι έφτασαν στην Ευρώπη περίπου 45.000-43.000 χρόνια πριν, σύμφωνα με τη μελέτη αυτή, αφήνοντας αρκετές χιλιάδες χρόνια της επικάλυψης.