Λόφος Φάμπρικα της Πάφου: Ανασκαφή στη ρωμαϊκή οικία απο την Γαλλική Αρχαιολογική Αποστολή

Ανασκαφή ταφής

Την ολοκλήρωση των ανασκαφών για το 2015 της Γαλλικής Αρχαιολογικής Αποστολής του Πανεπιστημίου της Avignon et des Pays du Vaucluse (MafaP), στην περιοχή του λόφου Φάμπρικα στην Πάφο, ανακοίνωσε το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου. Οι ανασκαφές διεξήχθηκαν υπό τη διεύθυνση της δρος Claire Balandier, Καθηγήτριας Αρχαίας Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου, σε συνεργασία με το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου, στο πλαίσιο των εργασιών για το «Πάφος 2017, Ευρωπαϊκή Πολιτιστική Πρωτεύουσα».

Οι σωστικές ανασκαφές διεξήχθησαν σε τρία σημεία της περιοχής του λόφου Φάμπρικα: Στη νότια πλευρά του νέου κυκλικού κόμβου, όπου βρέθηκε ένα παχύ στρώμα οικοδομικού υλικού. Στο χώρο όπου προγραμματίζεται η ανέγερση της γέφυρας που θα ενώνει το λόφο Φάμπρικα με τον αρχαιολογικό χώρο της Νέας Πάφου. Στο σημείο αυτό ανασκάφηκαν δύο ταφές της ύστερης Μεσαιωνικής περιόδου, μια παιδική και μια εφηβική. Τέλος, στην κορυφή του λόφου Φάμπρικα, γύρω από το βοτσαλωτό ελληνιστικό ψηφιδωτό που κοσμούσε το δάπεδο μιας «αίθουσας συμποσίων» (που ανασκάφηκε αρχικά το 1997 από το Τμήμα Αρχαιοτήτων). Η ανασκαφή στο χώρο αυτό διεξήχθη λόγω της αρχικής απόφασης που υπήρχε για ανέγερση νέου προστατευτικού στεγάστρου. Η ανασκαφική έρευνα απέδειξε ότι η αίθουσα με το ψηφιδωτό δάπεδο ανήκε σε κτήριο της Ελληνιστικής περιόδου και ότι υδροδοτούνταν από έναν πήλινο αγωγό που διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση. Το κτήριο αυτό φαίνεται ότι καταστράφηκε μερικώς από μεταγενέστερα έργα υδροδότησης, κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο, που περιελάμβαναν την κατασκευή αγωγού και δεξαμενών.

Κλίμακα στη ΒΑ γωνία της εσωτερικής αυλής

Οι κυρίως ανασκαφικές έρευνες επικεντρώθηκαν στη ρωμαϊκή οικία, η οποία ανασκάπτεται από το 2010, και η ανασκαφή διήρκησε εννέα εβδομάδες. Κατά την έρευνα εντοπίστηκε ένας μεγάλος τετράγωνος χώρος, στο κέντρο του οποίου υπήρχε μικρή δεξαμενή (impluvium). Ο χώρος στα ανατολικά οριζόταν από στοά, όπως μαρτυρούν τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα που βρέθηκαν και τα οποία περιλαμβάνουν τμήματα κιόνων και κιονοκράνων. Κάτω από τα στοιχεία αυτά, η ανασκαφική έρευνα εντόπισε τη βάση του ελληνιστικού λατομείου. Επίσης, δύο ακόμη δωμάτια ήλθαν στο φως στη νότια πλευρά του χώρου, ενώ ερευνήθηκε και μια κλίμακα στη βορειο-ανατολική γωνία της εσωτερικής αυλής.

Μια προκαταρκτική μελέτη των κινητών ευρημάτων και της στρωματογραφίας της περιοχής χρονολογούν την πρώτη φάση του κτηρίου στις αρχές του 1ου αιώνα μ.Χ. (κατά την περίοδο του αυτοκράτορα Αυγούστου ή Τιβέριου). Λίγο μετά την ανέγερσή της, η οικία υπέστη μεγάλες ζημιές, πιθανόν ως αποτέλεσμα σεισμού. Στη συνέχεια, κατά το τρίτο τέταρτο του 1ου αι. μ.Χ. επισκευάστηκε μερικώς. Αργότερα, ορισμένα δωμάτια στο πίσω μέρος επιχωματώθηκαν, ορισμένα άλλα δωμάτια διακοσμήθηκαν με τοιχογραφίες, ενώ μειώθηκε το άνοιγμα ορισμένων θυρών. Η εγκατάλειψη του κτηρίου δεν μπορεί ακόμη να χρονολογηθεί. Διάφορα ανασκαφικά ευρήματα υποδεικνύουν ότι το κτήριο χρησιμοποιήθηκε για στέγαση εργαστηρίων αλλά και ως στάβλος. Κατά τη Μεσαιωνική περίοδο, το ανατολικό τμήμα των ερειπίων της οικίας καλύφθηκε από δρόμο και στη συνέχεια από τη σημερινή οδό Αγίας Κυριακής.

Αγωγός νερού στην κορυφή του λόφου Φάμπρικα

Το κτίριο αυτό έχει πολλές ομοιότητες με τη λεγόμενη «Ελληνιστική Οικία» που ανέσκαψε η Πολωνική Αρχαιολογική Αποστολή του Πανεπιστημίου της Βαρσοβίας στην περιοχή Μαλούτενα της Κάτω Πάφου. Τα κτίρια αυτά είχαν οικοδομηθεί στο πλαίσιο του προγράμματος ανοικοδόμησης της Νέας Πάφου, έπειτα από τον ισχυρό σεισμό που έπληξε την πόλη το 15 π.Χ. Οι εργασίες ανοικοδόμησης χορηγήθηκαν από τον Αυτοκράτορα Αύγουστο και για το λόγο αυτό η πόλη έλαβε τον τίτλο Σεβαστή. Γνωρίζουμε ότι κατά την περίοδο αυτή ο λόφος Φάμπρικα μετατράπηκε σε μια πολύ σημαντική συνοικία της πόλης, η οποία περιελάμβανε νέα κτήρια και βασικά έργα υποδομής, όπως εγκαταστάσεις υδροδότησης.

Επίσης, εντός του 2015 συνεργεία του Τμήματος Αρχαιοτήτων προέβησαν σε έργα στερέωσης και συντήρησης των ερειπίων της ρωμαϊκής οικίας.

Η Γαλλική Αρχαιολογική Αποστολή και το Τμήμα Αρχαιοτήτων εκφράζουν τις ευχαριστίες τους στο Υπουργείο Εξωτερικών της Γαλλίας και στο Δήμο Πάφου για την οικονομική στήριξη της συντήρησης της ρωμαϊκής οικίας. Επίσης, ο Δήμος Πάφου συνέβαλε στο έργο της αρχαιολογικής αποστολής παρέχοντας μηχανικά μέσα για την απομάκρυνση των μπαζών της ανασκαφής.

Στην ανασκαφική περίοδο του 2015 συμμετείχαν φοιτητές από το Πανεπιστήμιο της Avignon, φοιτητές από τις ΗΠΑ, από το Kourion Urban Project Expedition, καθώς επίσης και εθελοντές από τις Επαρχίες Πάφου και Λεμεσού.

Εργασίες συντήρησης του ρωμαϊκού κτηρίου από συνεργεία του Τμήματος Αρχαιοτήτων

Η ομάδα του 2015 στο λόφο Φάμπρικα.