Copa América 2001: Το πιο χαβαλετζίδικο τουρνουά στα χρονικά της ιστορίας

Δημήτρης Βαρσάνης

Το Euro 2000 ήταν σχεδόν για οποιοδήποτε λόγο ένα φανταστικό τουρνουά. 

Υπήρχαν άφθονα γκολ, ιστορίες και ανατροπές στο φεστιβάλ ποδοσφαίρου τριών εβδομάδων στις Κάτω Χώρες, καθώς και διάφορα χορταστικά παιχνίδια που θα είναι για πάντα στη μνήμη όλων όσων τα είδαν (σκεφτείτε το Γιουγκοσλαβία - Ισπανία 3-4, Αγγλία - Πορτογαλία 2-3 και την απορροφητική λευκή ισοπαλία μεταξύ των Ολλανδών και των Ιταλών στο Άμστερνταμ).

Ωστόσο, για το καθαρό δράμα - αν όχι και βεβαίως για τη ποιότητα του ποδοσφαίρου - το Euro 2000 αναμφισβήτητα ξεπεράστηκε από μια διαφορετική Διεθνής διοργάνωση που έλαβε χώρα στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού Ωκεανού ένα χρόνο αργότερα. Για πολλούς λόγους η 40η έκδοση του Copa América το 2001 ήταν ένα από τα πιο γεμάτα τουρνουά τα τελευταία χρόνια, τόσο εντός όσο κυρίως εκτός γηπέδου.

Κανείς στην Νότια Αμερική δεν είχε ιδιαίτερα μεγάλες ελπίδες για τη διοργάνωση καθώς η νέα χιλιετία έμπαινε στο δεύτερο έτος. Τα ζητήματα ασφάλειας που αφορούσαν τα ναρκωτικά στην Κολομβία, η οποία προετοιμαζόταν να φιλοξενήσει το Copa America για πρώτη φορά απείλησαν να επισκιάσουν το ποδόσφαιρο: η βία στους δρόμους ήταν δυστυχώς ένα σχετικά κοινό περιστατικό, με χιλιάδες πολίτες να χάνουν τη ζωή τους ατά την προηγούμενη δεκαετία.

Υπήρξαν αρκετές βομβιστικές επιθέσεις τον Ιούνιο εκείνου του έτους με 12 άτομα να σκοτώνονται και 200 ​​να τραυματίζονται, ενώ η απαγωγή του αντιπροέδρου της ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας της χώρας από τις Επαναστατικές Ένοπλες Δυνάμεις της Κολομβίας αύξησαν περαιτέρω το φόβου του κοινού.

Την πρώτη Ιουλίου μόλις 10 ημέρες πριν από την έναρξη της διοργάνωσης η CONMEBOL ανακοίνωσε ότι το Copa America ακυρώνεται. Ο Πρόεδρος της Κολομβίας Andrés Pastranda ζήτησε από τον οργανισμό να αναστρέψει την απόφαση ("ας σκεφτούμε την ειρήνη" παραδέχτηκε σε συνέντευξή του υπογραμμίζοντας επίσης την ανάγκη να "νικήσουμε τη βία και τη βίαιη μειονότητα") όμως η σκέψη των αφεντικών έμοιαζε να είναι ειλημμένη. Η Βενεζουέλα προσφέρθηκε να εισέλθει ως οικοδέσποινα του θεσμού την τελευταία στιγμή, αλλά φάνηκε πιο πιθανό ότι το τουρνουά απλά θα ακυρωθεί και θα ξεχαστεί μέχρι το 2003.

Τότε εντελώς ξαφνικά άρχισε ξανά. Στις 6 Ιουλίου δηλώθηκε ότι η Κολομβία θα φιλοξενήσει το τουρνουά αφού πολλοί εικάζουν ότι η πίεση από τους χορηγούς και τις τηλεοπτικές εταιρείες αποδείχτηκε πολύ ισχυρή για να αντισταθούν.

Ωστόσο τα οργανωτικά προβλήματα δεν τελείωσαν εκεί. Πιστεύοντας ότι η διοργάνωση δεν θα γινόταν πλέον, σχεδόν όλα τα συμμετέχοντα Έθνη είτε είχαν στείλει τους παίκτες τους πίσω στις ομάδες τους είτε στις διακοπές τους και ο Καναδάς (από το 1993 δύο χώρες από άλλες Ομοσπονδίες καλούνται να λάβουν μέρος στο Copa America) αναγκάστηκε να αποσυρθεί αφού δεν κατάφερε να πείσει τους παίκτες του να γυρίσουν πίσω.

Αν την απώλεια της εκπροσώπου του CONCACAF δεν τη θρήνησαν πολλοί η τελευταία άρνηση της Αργεντινής να λάβει μέρος θα τη θρηνούσαν σίγουρα όλοι. Οι άντρες του Marcelo Bielsa ήταν με διαφορά η καλύτερη ομάδα της Ηπείρου εκείνη την εποχή, έχοντας συγκεντρώσει τους περισσότερους βαθμούς στα προκριματικά για το Παγκόσμιο Κύπελλο της επόμενης χρονιάς. Ωστόσο οι απειλές θανάτου από τις Κολομβιανές ανταρτικές ομάδες ώθησαν τους 14 φορές πρωταθλητές της Ηπείρου τους να κάνουν πίσω μόλις μια ημέρα πριν από την έναρξη του τουρνουά.

Η Κόστα Ρίκα είχε πεισθεί να αντικαταστήσει τον Καναδά λίγες μέρες νωρίτερα όμως η εύρεση μιας 12ης χώρας σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα φαινόταν σαν μια αδύνατη αποστολή. Υπήρξε λοιπόν μεγάλη ανακούφιση όταν η Ονδούρα δέχτηκε την κλήση για να παραστεί με τους παίκτες της να φτάνουν στη χώρα λίγες ώρες πριν τον πρώτο τους αγώνα. Όμως αναγκάστηκαν να ανταλλάξουν τη πιθανή νικήτρια του θεσμού για το πιο αδύναμο Έθνος...ή τουλάχιστον έτσι έμοιαζε.

Υπήρξε ένας κατανοητός συνδυασμός ενθουσιασμού και ανησυχίας όταν η δράση τελικά ξεκίνησε στις 11 Ιουλίου, με τη Χιλή να κερδίζει 4-1 το Εκουαδόρ μπροστά σε 40.000 οπαδούς στη Barranquilla. Η Κολομβία - η οποία επιδίωκε το πρώτο της Copa America μετά την δεύτερη θέση το 1975 και την τρίτη θέση το 1987, το 1993 και το 1995 - μείωσαν κάπως την ένταση με το πειστικό 2-0 επί της Βενεζουέλας λίγες ώρες αργότερα.

Ένα άλλο πρόβλημα με το τουρνουά ήταν το γεγονός ότι πολλές χώρες αποφάσισαν να στείλουν πειραματικές και αδύναμες ομάδες, με τους υπόλοιπους λίγους αγώνες για τα προκριματικά του Παγκοσμίου Κυπέλλου να είναι η προτεραιότητα στα μάτια των περισσότερων προπονητών.

Όταν η Βραζιλία αντιμετώπισε το Μεξικό στο πρώτο παιχνίδι του ομίλου της για παράδειγμα, δεν υπήρχε κανένα σημάδι του Ronaldo, του Rivaldo, του Ronaldinho ή του Roberto Carlos, το οποίο ίσως βοηθά να εξηγήσει την ήττα τους 1-0 από τους El Tri. Ο Luiz Felipe Scolari είχε στη διάθεσή του τα ονόματα των Dida, Denilson, Emerson, Juninho Pernambucano και Junior και οι Βραζιλιάνοι εξακολουθούσαν να είναι το φαβορί για πολλούς ανθρώπους για να θριαμβεύσουν παρά τις δυσκολίες τους στη μάχη τους να σφραγίσουν ένα εισιτήριο για το Μουντιάλ της Νότιας Κορέας και της Ιαπωνίας το 2002.

Στο τρίτο όμιλο η Ουρουγουάη του Victor Pua αναμενόταν να περάσει στο στάδιο των νοκ-άουτ με σχετική ευκολία όμως δεν κύλησαν τα πάντα με τον δικό της τρόπο. Η νίκη με 1-0 εναντίον της Βολιβίας ήταν πιο δύσκολη από ότι θα έπρεπε, ενώ η Κόστα Ρίκα του Paolo Wanchope, του Rolando Fonseca, του Mauricio Solis, του Walter Centeno και του Ronald Gomez τους πήρε την ισοπαλία (1-1) στην δεύτερη αναμέτρηση της. Η Ουρουγουάη αναμενόταν να τερματίσει στην κορυφή του ομίλου έχοντας ως αντίπαλο την Ονδούρα στο τελευταίο της αγώνα, ωστόσο οι Κεντροαμερικανοί έκαναν τη μεγάλη έκπληξη και κέρδισαν με 1-0 χάρη σε ένα γκολ από τον Amado Guevara στο 86’.

Το 4-0 της Κόστα Ρίκα επί της Βολιβίας την έβγαλε πρώτη, με την Ονδούρα να τερματίζει δεύτερη και την Ουρουγουάη να προχωράει στα προημιτελικά ως η μια από τις δύο καλύτερες τρίτες των τριών ομίλων.

Η Κολομβία συνέχισε να εντυπωσιάζει στο πρώτο όμιλο νικώντας τον Ισημερινό που ήταν σε εξαιρετική φόρμα στα προκριματικά του Παγκοσμίου κυπέλλου και στη συνέχεια πήρε τη πρώτη θέση με μια νίκη με 2-0 επί της Χιλής μπροστά σε ένα “καυτό” πλήθος στο Estadio Metropolitana. Οι Χιλιανοί τους συνόδεψαν στον επόμενο γύρο με τους έξι πόντους. Ο Ισημερινός και η Βενεζουέλα με τρεις και μηδέν πόντοι αντίστοιχα, αναγκάστηκαν να μαζέψουν τις βαλίτσες τους πολύ νωρίτερα από ότι θα ήθελαν.

Η Βραζιλία ανταποκρίθηκε καλά στην ήττα της από το Μεξικό και συνέχισε με νίκες επί του Περού και της Παραγουάης στο Cali, με τη πρώτη να φτάνει στα προημιτελικά μαζί με τη Seleção και το Μεξικό από το δεύτερο όμιλο.

Η δομή της διοργάνωσης επέτρεψε στη Κόστα Ρίκα να αντιμετωπίσει την Ουρουγουάη στα προημιτελικά, όπου τα γκολ από τους Rodrigo Lemos και Pablo Lima έδωσαν τη πρόκριση στους Νοτιοαμερικανούς αφότου το τέρμα του Wanchope στις αρχές του δευτέρου ημιχρόνου. Το Μεξικό πέρασε με το 2-0 επί της Χιλής και η Κολομβία σκόρπισε με 3-0 το του Περού, με τον επιθετικό Victor Aristizábal να βρίσκει δίχτυα δύο φορές με συνέπεια να φτάσει τα πέντε σε όλο το τουρνουά.

Ωστόσο η αναμέτρηση μεταξύ της Βραζιλίας και της Ονδούρας θα έμπαινε για πάντα στα βιβλία της ιστορίας. Οι Ονδούριοι - που δεν έφεραν καν μερικούς από τους καλύτερους παίκτες τους στη Κολομβία όπως ο Carlos Pavan, ο Wilmer Cruz, ο Ninrrol Medina και ο Milton Núñez - είχαν παρουσιάσει θαυμάσιες επιδόσεις στη φάση των ομίλων και η Βραζιλία δεν είχε κάνει ακόμα το κλικ που πολλοί περίμεναν. Όμως ακόμη και έτσι στάθηκε ως μια εύκολη κλήρωση για την ομάδα του Scolari, που πιθανότατα να είχε το μυαλό της στη συνάντηση της στα ημιτελικά με τους οικοδεσπότες.

Αυτό που ακολούθησε στο Estadio Palogrande στο Manizales έπληξε το Νοτιοαμερικανικό ποδόσφαιρο στον πυρήνα του: η παντοδύναμη Βραζιλία ηττήθηκε με 2-0 από την Ονδούρα και έμεινε εκτός συνέχειας με το συγκεκριμένο αποτέλεσμα να παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα σοκ στην ιστορία του Copa América.

Οι ντόπιοι αγκάλιασαν το παραμύθι της Ονδούρας με μια μεγάλη θέληση από τότε που συμφώνησε να συμμετάσχει στη θέση της Αργεντινής. Υπήρξε όμως μια μικρή υποστήριξη για αυτούς στην Κολομβία στις 26 Ιουλίου, με τους άνδρες του Francisco Maturana να είναι απελπισμένοι να αποφύγουν να γίνουν τα τελευταία θύματα του αουτσάιντερ.

Εν τέλει ήρθε η νίκη με λίγο άγχος καθώς η διοργανώτρια σκόραρε από μια φορά σε κάθε ημίχρονο για να κλειδώσει τη θέση στον τελικό της Μπογκοτά. Στον άλλο ημιτελικό το Μεξικό εξασφάλισε ότι η σημαία του CONCACAF θα εξακολουθεί να ανυψώνεται με τη νίκη της (2-1) εναντίον της Ουρουγουάης με το πέναλτι του Alberto García Aspe να είναι καθοριστικής σημαδίας. Τρεις μέρες αργότερα τα πέναλτι θα πληγώσουν την Ουρουγουάη για άλλη μια φορά, καθώς η Ονδούρα κατέλαβε την τρίτη θέση στο μικρό τελικό στη διαδικασία των πέναλτι μετά από μια διασκεδαστική ισοπαλία (2-2) στη κανονική διάρκεια.

Ο χαοτικός παραλογισμός του τουρνουά συνοψίστηκε τέλεια στο Estadio El Campín στις 29 Ιουλίου, όταν ο τελικός του Copa América διεκόπη από ένα αλεξιπτωτιστή - που έπρεπε να συμμετάσχει στην τελετή λήξης πριν από το παιχνίδι όμως προφανώς συνάντησε κίνηση στο ταξίδι του - όταν προσγειώθηκε στον αγωνιστικό χώρο στο 5’.

Ένα τέτοιο επεισόδιο θα μπορούσε εύκολα να επηρεάσει την Κολομβία όμως το ξεπέρασε γρήγορα και προσπάθησε να πάρει την πρωτοβουλία μπροστά σε 47.000 οπαδούς. Το προβάδισμα δεν έφθασε μέχρι το 65’ όταν ο Iván Córdoba με μια κεφαλιά έστειλε τη μπάλα στα δίχτυα. Παρά την πίεση των El Tri προς το τέλος του αγώνα έμελλε να είναι και το μοναδικό τέρμα της αναμέτρησης. Το Μεξικό πραγματοποίησε μια πολύ καλή διοργάνωση και έφυγε τελικά με το κεφάλι ψηλά όμως στάθηκε τελικά αδύνατο να εκθρονίσει την Κολομβία από το θρόνο του Copa América.

Υπήρξαν πολλές καλύτερες εκδόσεις της μεγαλύτερης διοργάνωσης της Νότιας Αμερικής όσον αφορά την ποιότητα του ποδοσφαίρου ωστόσο η έκδοση του 2001 ήταν αναμφισβήτητα η πιο γεμάτη από περίεργα γεγονότα. Πολλά από τα παιχνίδια ήταν συναρπαστικά και οι Κολομβιανοί οπαδοί γέμιζαν τα στάδια με το λαμπερό θόρυβο και το χρώμα τους που βοήθησαν να εμφανίσουν την άλλη πλευρά στην εξοργισμένη χώρα τους, ενώ στον αγωνιστικό χώρο οι ποδοσφαιριστές τους έγραψαν ιστορία κερδίζοντας και τους έξι αγώνες δίχως να δεχτούν κανένα τέρμα. 

Μετά από όλα αυτά τα κωμικοτραγικά γεγονότα η Κολομβία ήταν μια άξια οικοδέσποινα και μια αντάξια νικήτρια.