UEFA Super Cup 2015: Το ποδόσφαιρο στα οδοφράγματα της Γεωργίας

Δημήτρης Βαρσάνης

Στις πρώτες πρωινές ώρες της 11ης Αυγούστου του 2015 μια ομάδα νέων από την Αμπχαζία - μια αποσχισθείσα περιοχή στη Βορειοδυτική Γεωργία - πέρασε τα σύνορα και οδήγησε περίπου 250 χιλιόμετρα μέχρι να φτάσει στα προάστια της Τιφλίδας.

Πλησίασαν την πρωτεύουσα από τη δύση περνώντας από ένα νέο εμπορικό κέντρο και το άγαλμα του Δαβίδ του οικοδόμου - ο πιο διάσημος από όλους τους Βασιλιάδες της Γεωργίας - δίπλα σε μια πανύψηλη Γεωργιανή σημαία που χτυπούσε στο ζεστό καλοκαιρινό αεράκι.

Ο προορισμός τους (Dinamo Arena) βρισκόταν πιο μέσα στην πόλη, στο αριστερό ανάχωμα του ποταμού Μτκβάρι που περνά μέσα από την πρωτεύουσα. Την Τρίτη το στάδιο είχε προγραμματιστεί να φιλοξενήσει το Barcelona - Sevilla για το Super Cup της UEFA. Με τη Barcelona να σκοράρει πέντε φορές και την Sevilla τέσσερις, στην αναμέτρηση θα μπουν τα περισσότερα τέρματα από οποιονδήποτε άλλο αγώνα Super Cup στην ιστορία. Με σχεδόν 52.000 θεατές θα έσπαγε το ρεκόρ προέλευσης.

Οι Αμπχάζιοι που μετακινούνται μέσω της Τιφλίδας πρέπει να βρήκαν την πόλη ζεστή και υγρή, αλλά όχι τόσο υγρή όπως η Αμπχαζία. Καθώς περνούσαν από τους μεγάλους δρόμους που οδηγούσαν στο γήπεδο, σίγουρα παρατήρησαν την αίσθηση της πρόβλεψης. Πρέπει να παρατήρησαν επίσης ότι η πόλη εξακολουθούσε να αναρρώνει από μια καταστροφική πλημμύρα ενός από τους παραπόταμους του Μτκβάρι που συγκλόνισαν την πρωτεύουσα νωρίτερα εκείνο το καλοκαίρι. Η Αμπχαζία αποσυνδέεται όλο και περισσότερο από τη Γεωργία όμως μάλλον θα ενημερώθηκε για την πλημμύρα.

Η ομάδα νέων έφτασε τελικά στο στάδιο όπου παρακολούθησαν παιδιά από τη Γεωργία να φορούν πολύχρωμα μπλουζάκια, να χορεύουν και να τραγουδούν το Imagine του John Lennon κατά την τελετή έναρξης. Παρακολουθούσαν τα παιδιά που κουβαλούσαν γιγαντιαία γράμματα στο γήπεδο για να συγκεντρώσουν τις λέξεις και στο τέλος να γράψουν την εξής φράση: FOOTBALL UNITED FOR PEACE (Ποδόσφαιρο ενωμένο για ειρήνη).

Παρακολουθούσαν την Sevilla να παίρνει πρώτη το προβάδισμα μόνο για να δεχτεί την ισοφάριση του Lionel Messi μετά από ένα απευθείας φάουλ μέσα στα πρώτα 15 λεπτά. Παρακολουθούσαν τους Καταλανούς να διευρύνουν το προβάδισμα τους κατά τρία γκολ, πριν η Sevilla αγχώσει τους νικητές του Champions League με τρία ισάριθμα τέρματα που έστειλαν τον αγώνα στη παράταση.

Καθώς οι οπαδοί της Αμπχαζίας παρακολουθούσαν το δράμα στη Dinamo Arena, το πρόβλημα εμφανιζόταν πίσω στο σπίτι: κατά την επιστροφή τους στην Αμπχαζία, θα βρεθούν στην καρδιά μιας πικρής διαμάχης που άνοιξε και πάλι πληγές δεκαετιών και εκ νέου μακρά θαμμένα ερωτήματα.

Η Αμπχαζία διακήρυξε την ανεξαρτησία της από τη Γεωργία το 1989 στην άκρη της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης. Εκείνη τη στιγμή η Γεωργία αγωνιζόταν να βγει από τα ερείπια της Σοβιετικής Ένωσης σε ένα κομμάτι και δεν κατάφερε να ασκήσει έλεγχο στην παράκτια περιοχή. Η διαφωνία σχετικά με τη μετασοβιετική σχέση μεταξύ της Αμπχαζίας και της Γεωργίας κλιμακώθηκε σε μια ένοπλη αντιπαράθεση. Επιδιώκοντας να κερδίσει έδαφος στον Καύκασο, η νεοσύστατη Ρωσική Ομοσπονδία εισήλθε στη σύγκρουση από την πλευρά της Αμπχαζίας. Ο πόλεμος που ακολούθησε διήρκεσε 13 μήνες, παρήγαγε δεκάδες χιλιάδες θύματα και εκτόπισε περισσότερους από 200.000 ανθρώπους.

Έκτοτε η Αυτόνομη Δημοκρατία της Αμπχαζίας βρίσκεται σε ασταθή κατάσταση, η οικονομία και ο στρατός της εξαρτώνται εξ ολοκλήρου από τη Ρωσία. Μια πλούσια συλλογή κρατών - η οποία περιλαμβάνει τη Νικαράγουα, το Ναουρού και τη Βενεζουέλα - αναγνωρίζει την ανεξαρτησία της Αμπχαζίας ενώ τα Ηνωμένα Έθνη θεωρούν την περιοχή μέρος της Γεωργίας. Οι σχέσεις είναι τεταμένες και καθώς όλο και λιγότεροι άνθρωποι ταξιδεύουν μεταξύ των δύο χωρών, τα σύνορα που υπήρχαν κάποτε αποκλειστικά στα χαρτιά γίνονται όλο και πιο ρεαλιστικά με κάθε έτος να περνά.

Ο ακριβής αριθμός των φίλων της Αμπχαζίας που έφτασαν στην Dinamo Arena τον Αύγουστο παραμένει άγνωστος. Είναι επίσης ασαφές - και πολύ σημαντικότερο για προφανείς πολιτικούς λόγους - εάν κατά τη διέλευση τους από τις πύλες του σταδίου, κόπηκαν εισιτήρια που παραχωρήθηκαν σε εγχώριους ή Διεθνείς οπαδούς.

Οι πωλήσεις των εισιτηρίων δεν τελείωσαν ομαλά. Η UEFA είχε επιβάλει μια διαίρεση του 50/50 μεταξύ των Γεωργιανών και Διεθνών αγοραστών. Ο διαδικτυακός ιστότοποςπου ήταν υπεύθυνος για το εγχώριο κομμάτι έπεσε πολλές φορές. Το χακάρισμα ήταν ύποπτο. Η ζήτηση εισιτηρίων ήταν τόσο υψηλή που κατέστη αδύνατο να φιλοξενηθεί η επιχείρηση διαδικτυακά.

Σε μια πρωτοφανή απόφαση που πάρθηκε μετά την παρέμβαση ειδικού απεσταλμένου από τη Νιόν, εισήχθησαν εισιτήρια σε περίπτερα στο κέντρο της Τιφλίδας. Οι ουρές που παρατάχθηκαν ήταν μακρύτερες από οτιδήποτε είχε δει πρόσφατα η πόλη και έφερε πίσω τις αναμνήσεις ενός κομμάτι ψωμιού που ήταν ένα κοινό χαρακτηριστικό της ζωής στη πόλη της Τιφλίδας τη δεκαετία του ‘90. Οι ασπίδες πολέμου και οι ειδικές δυνάμεις με τα γκλομπ ήταν μια συνεχής παρουσία. Τρεις οπαδοί νοσηλεύτηκαν και υπήρχαν πολλοί περισσότεροι τραυματίες κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Είναι κατανοητό όμως είναι απίθανο φιγούρες της Αμπχαζίας να άνηκαν μεταξύ των ελπιδοφόρων στις γραμμές. Είναι πολύ πιο πιθανό να αγόρασαν τα εισιτήρια online ως Διεθνείς οπαδοί. Η ταυτότητά τους δεν έχει κυκλοφορήσει και η πλήρης ιστορία τους παραμένει ένα μυστήριο. Αυτό που ξέρουμε όμως είναι ότι οι ειδήσεις για την παρουσία τους στο Dinamo Arena έφτασαν στην Αμπχαζία μέσα σε λίγες ώρες από το τελικό σφύριγμα και γρήγορα εξαπλώθηκαν εκεί.

Η αντίδραση ήταν σκληρή και αδιάφορη. Η κατάσταση χειροτέρεψε μόνο από το γεγονός ότι το παιχνίδι έλαβε χώρα στις 11 Αυγούστου, μόνο τρεις ημέρες πριν από την Ημέρα Μνήμης των Υπερασπιστών της Πατρίδας, την ημέρα κατά την οποία οι Αμπχάζιοι τιμούσαν τα θύματα του πολέμου. Μια οργάνωση βετεράνων της Αμπχαζίας που λέγεται Aruaa ( στρατιώτες) συνέταξε μια ανοικτή επιστολή στην οποία επέκρινε σκληρά την ομάδα των οπαδών, φορτώνοντάς τους με "κυνισμό και ασέβεια για τη μνήμη των θυμάτων" και με "προσβολή της μνήμης αυτών που πέθαναν για την ελευθερία της Αμπχαζίας ». Ο αυτοανακηρυγμένος πρόεδρος της Αμπχαζίας Raul Hajymba ανταποκρίθηκε στην αντιπαράθεση απελευθερώνοντας μια δυσοίωνη δήλωση, στην οποία διαβεβαίωσε στον κόσμο ότι η Υπηρεσία Κρατικής Ασφάλειας θα ταυτιστεί άμεσα με τους οπαδούς.

Ήταν οδυνηρό για τη γενιά που έζησε τον πόλεμο να μάθει ότι άλλοι Αμπχάζιοι διέσχισαν τα σύνορα που είχαν τεθεί σε εφαρμογή με πολύ αίμα και θυσίες. Ότι το έκαναν για να παρακολουθήσουν έναν αγώνα ποδοσφαίρου, ακριβώς πριν από την ημέρα του εορτασμού δεν βοήθησε την περίπτωσή τους. Ότι ο Messi εμπλεκόταν στο “έγκλημα” τους ήταν κατανοητό όχι όμως και δικαιολογημένο.

Η Αμπχαζία είναι αδιαφανής για τους εξωτερικούς παρατηρητές και η τύχη των οπαδών παραμένει άγνωστη. Ίσως οι αρχές να επιδείξουν επιείκεια. Ενδεχομένως επίσης η αυτονομιστική κυβέρνηση να εκμεταλλεύτηκε το σκάνδαλο για μια επίδειξη εξουσίας και να τιμώρησε τους οπαδούς για την εισβολή τους στη Γεωργιανή επικράτεια.

Όσο για τους Αμπχάζιους που δεν παρευρέθηκαν στον αγώνα του Super Cup στην Τιφλίδα, το Super Cup θα ερχόταν σε αυτούς. Σε μια βαθιά συμβολική χειρονομία, η Γεωργιανή κυβέρνηση διοργάνωσε μια έκθεση με τα τρία κύπελλα - το Champions League, το Europa League και το Super Cup - στη γέφυρα Ενγκούρι που χωρίζει την Αμπχαζία από τη Γεωργία. Σε μια ευρέως δημόσια σειρά, τα τρόπαια περιόδευσαν στα συνοριακά χωριά όπως η Ολυμπιακή φλόγα. Η κίνηση παρήγαγε ένα παράξενο σύνολο εικόνων όπου τα τρόπαια φαίνονται σκαρφαλωμένα στα ασπρόμαυρα οδοφράγματα που συνθέτουν τα σύνορα.

Η ενορχηστρωμένη κίνηση μεταξύ άλλων από τον Kakha Kaladze - ο θρυλικός αμυντικός που μετατράπηκε σε πολιτικός - ήταν μια λεπτεπίλεπτη επίδειξη που παραδόθηκε ακριβώς στην πόρτα της Αμπχαζίας για τα πλεονεκτήματα που θα μπορούσε να φέρει η περιφέρεια της Γεωργίας στους Αμπχάζιους. 

Η συζήτηση για τη συμμετοχή στον αθλητισμό είναι μία από τις πιο θερμές διαστάσεις της σύγκρουσης της Αμπχαζίας και της Γεωργίας. Όπως και στην υπόλοιπη Γεωργία, το ποδόσφαιρο είναι το πιο δημοφιλές άθλημα στην Αμπχαζία. Συχνά ζήτησαν ανεπιτυχώς την αναγνώριση τους από τη FIFA και την UEFA. Η αναγνώριση του Κόσοβου από τη FIFA το 2012 προκάλεσε ανανεωμένες ελπίδες για τους Αμπχάζιους που προσπαθούν να καταστήσουν την περίπτωση του νεοσύστατου Βαλκανικού κράτους σχετικό προηγούμενο, αλλά η αναλογία δεν φαίνεται να έχει λειτουργήσει.

Πρόσφατα η Αμπχαζία άλλαξε τη στρατηγική της από το να επιδιώξει την ένταξη της στην αντιγραφή της. Το 2016 η Αμπχαζία φιλοξένησε το Παγκόσμιο Κύπελλο Ανεξάρτητων Ποδοσφαιρικών Ομοσπονδιών (ConIFA), το οποίο αποκαλείται ευρέως ως Παγκόσμιο Κύπελλο Μη Αναγνωρισμένων Κρατών. Σε αυτό το διαφορετικό τουρνουά συμμετείχαν μεταξύ άλλων ομάδες που εκπροσωπούν το Ιρακινό Κουρδιστάν, τους Ηνωμένους Κορεάτες της Ιαπωνίας και τη Σομαλιλάνδη. Η Αμπχαζία νίκησε τα Νησιά Τσάγκος στη πρεμιέρα και τερμάτισε πρώτη στο πρώτο όμιλο των τριών ομάδα που περιλάμβανε και τη Δυτική Αρμενία. Η Αμπχαζία ξεπέρασε τη Βόρεια Κύπρο στα ημιτελικά προτού επικρατήσει στην διαδικασία των πέναλτι στον τελικό ενάντια στη Παντζάμπ, μια ομάδα που ισχυρίζεται ότι αντιπροσωπεύει τη διασπορά των Παντζάμπι.

Η Γεωργιανή πλευρά έχει τονίσει επανειλημμένα ότι η ενσωμάτωση στο κράτος της Γεωργίας θα σήμαινε για τους Αμπχαζιανούς την πρόσβαση στον κόσμο του ποδοσφαίρου. Δεν ήταν έκπληξη το γεγονός ότι το Super Cup χρησιμοποιήθηκε ως ευκαιρία να παραδοθεί το μήνυμα πιο δυνατά και πιο καθαρά από ποτέ.

Η υπόσχεση της συμπερίληψης είναι τελικά αυτό που έφερε το παιχνίδι στην Τιφλίδα. Στο πλαίσιο της Σοβιετικής Ένωσης οι Γεωργιανοί αισθάνονταν σαν να ήταν κομμάτι του ποδοσφαιρικού κόσμου. Οι Γεωργιανοί αγωνίστηκαν στο Παγκόσμιο Κύπελλο υπό τη σημαία της Σοβιετικής Ένωσης και της Dinamo Tbilisi, του πιο επιτυχημένου συλλόγου της Γεωργίας που αγωνιζόταν ανάμεσα στους μεγάλους ευρωπαϊκούς συλλόγους.

Μια ιδιαίτερα επιτυχημένη γενιά Γεωργιανών ποδοσφαιριστών στα τέλη της δεκαετίας του ‘70 έφερε ακόμη και την ευρωπαϊκή δόξα. Το 1979 η Dinamo Tbilisi απέκλεισε τη Liverpool από το κύπελλο Πρωταθλητριών με 3-0 στο δεύτερο αγώνα στη Dinamo Arena. Την επόμενη χρονιά η Dinamo κατέκτησε το Κύπελλο Κυπελλούχων ξεπερνώντας στο δρόμο προς τον τελικό τη κυπελλούχο Αγγλίας West Ham και την Feyenoord.

Με τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το Ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο κορυφαίου επιπέδου εξαφανίστηκε από τη Γεωργία για να μην επιστρέψει ποτέ από τότε. Η οικονομία της Γεωργίας καταστράφηκε ακριβώς όπως το ποδόσφαιρο υπέστη ταχεία εμπορευματοποίηση. Αυτό προκάλεσε μια στέρηση που στοιχειώνει το ποδόσφαιρο της Γεωργίας μέχρι σήμερα. Όπως και σε όλα τα πρώην Σοβιετικά κράτη το εγχώριο πρωτάθλημα στερείται μετρητών. Οι παίκτες αποχωρούν και η αποχέτευση παγιδεύει τους εγχώριους συλλόγους, οι οποίοι με τη σειρά τους διαιωνίζουν τον βρόχο.

Στα 26 χρόνια ανεξαρτησίας κανένας σύλλογος από τη Γεωργίας δεν προκρίθηκε στους ομίλους του Champions League και η μόνη εμφάνιση που έκανε ποτέ ένας Γεωργιανός σύλλογος στους ομίλους του Κυπέλλου UEFA έγινε από τη Dinamo Tbilisi την σεζόν 2004/05.

Η UEFA αναγνωρίζει επιτέλους την αδιαφανή απουσία από τα μεγάλα Ευρωπαϊκά τουρνουά παλιών εξέχοντων ομάδων της Ανατολικής Ευρώπης όπως οι Ararat Yerevan, Zalgiris, Dinamo Minsk και Dinamo Tbilisi. Το Super Cup αναπτύσσεται ως μέσο επικοινωνίας, αποστέλλοντας ένα μήνυμα ότι το Ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο κορυφαίου επίπεδου είναι και πάλι ανοιχτό και προσβάσιμο σε μη Δυτικοευρωπαίους.

Φέτος τα Σκόπια θα φιλοξενήσουν το Super Cup της UEFA και τον επόμενο χρόνο η διοργάνωση θα μεταφερθεί από την άκρη της ανατολικής Ευρώπης καθώς θα πάει στο Ταλίν της Εσθονίας.

Πίσω από το φρεσκοποτισμένο, φωτεινό πράσινο γρασίδι της Dinamo Arena, το διάλειμμα πριν από την έναρξη της παράτασης πήρε περισσότερο από το συνηθισμένο. Πολλές ποσότητες νερού χύθηκαν και πιτσιλίστηκαν, ακόμα και όταν το απόγευμα μετατράπηκε σε νύχτα, η υγρασία παρέμεινε αμετάβλητη. Οι ταξιδιώτες οπαδοί από την Ισπανία έγιναν πιο νευρικοί, ενώ η διάθεση ανάμεσα στις Γεωργιανές μερίδες σκοτείνιασε.

Παρακολουθώντας τον Luis Enrique και τον Unai Emery να δίνουν τις τελευταίες οδηγίες, το τοπικό πλήθος έγινε νοσταλγικό. Η αργή συνειδητοποίηση της απουσίας Γεωργιανών συλλόγων και παικτών στην Dinamo Arena εν τέλει καταποντίστηκε. Με την ευκαιρία να γίνει θεατής, ήρθε η λαχτάρα να συμμετάσχει.

Η πιο ευτυχισμένη ώρα των οπαδών της Γεωργίας ήταν ίσως και η πιο θλιβερή: η προφανής εγγύτητα με την ποδοσφαιρική συνάντηση σταδιακά μετατράπηκε σε μια οδυνηρή υπενθύμιση της πραγματικής απόστασης. Το δεύτερο ημίχρονο της παράτασης είχε σχεδόν ολοκληρώθει όταν ο Messi χτύπησε ξανά με απευθείας εκτέλεση φάουλ. Κατέληξε στο τοίχος όμως η μπάλα γύρισε πίσω του. Δοκίμασε άλλο ένα σουτ και αυτή τη φορά βρήκε την εστία. Ο Beto έκανε μια ηρωική επέμβαση, αλλά ο Pedro στη τελευταία του εμφάνιση με τη φανέλα Blaugrana ήταν εκεί για να τη σπρώξει στα δίχτυα.

Το πλήθος ζητωκραύγαζε καθώς ο Michel Platini παρέδιδε στον Andrés Iniesta το ασημένιο τρόπαιο. Κάπου ανάμεσα στις κερκίδες η ομάδα των Αμπχαζιών που τόλμησαν να διασχίσουν τα σύνορα για να παρακολουθήσουν το μεγάλο παιχνίδι στο εχθρικό έδαφος, έπρεπε να χαμογελούν με τους υπόλοιπους αναλογιζόμενοι το ταξίδι τους πίσω στη πατρίδα τους και σκεπτόμενοι ότι άξιζε όλο αυτό το ρίσκο που πήραν.