Joseba Etxeberría: Ο ανιδιοτελής ήρωας της Βασκονίας

Δημήτρης Βαρσάνης

Οι φίλαθλοι είναι ερωτευμένοι με το σύγχρονο ποδόσφαιρο. Είναι μια ειρωνεία που φαίνεται ιδιαίτερα πικρή δεδομένης της διαθεσιμότητας κάθε αγώνα με τα εκπληκτικά HD και τον συνεχή κατακλυσμό της κάλυψης του, αλλά οι κανονικοί οπαδοί αποβάλλονται όλο και περισσότερο από την επιδεικτική γενναιότητα του ποδοσφαίρου. Καθώς τα κουμπιά συνεχίζουν να κουδουνίζουν, η ψυχή του αθλήματος συνεχίζει να πεθαίνει και από λίγο κάθε φορά.

Μία από τις πιο συνηθισμένες αντιδράσεις μεταξύ των οπαδών είναι ότι οι παίκτες δεν έχουν καμία προσήλωση στις ομάδες που εκπροσωπούν. Εκείνοι οι υπερ-συντονισμένοι αθλητές φροντίζουν μόνο για το τσεκ επιταγής τους στο τέλος του μήνα και ανεξάρτητα από το πόσο φιλόξενα φιλούν το σήμα στο στήθος τους θα είναι πάντα μια εύκολη λύση. Το σπορ χρειάζεται περισσότερους παίκτες πρόθυμους να πεθάνουν για τη φανέλα. Το σπορ χρειάζεται περισσότερους παίκτες όπως ο Joseba Etxeberría.

Για 15 χρόνια ο Etxebe εκπροσωπούσε την Athletic Club με φουσκωμένη και αδιαμφισβήτητη υπερηφάνεια. Κανείς που τον έβλεπε στον αγωνιστικό χώρο του San Mamés δεν μπορούσε ποτέ να αμφιβάλλει για τη δέσμευσή του ή τον επαγγελματισμό του. Κανένας υποστηρικτής δεν μπορούσε ποτέ να υποστηρίξει ότι σε καμία από τις 514 εμφανίσεις του δεν εμφανίστηκε. Όμως καθώς αυτός ο θρύλος του βασκικού ποδοσφαίρου άρχιζε την καριέρα του δεν ήταν καν σαφές ότι θα έφτανε κάποτε στη Bilbao.

Ο Joseba Etxeberría γεννήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου του 1977. Από μικρή ηλικία ο αθλητισμός ήταν το πνευματικό του σπίτι και η βίβλος του λευκή και στρογγυλή. Ένα μικρό, τρελό παιδί έμοιαζε ακατάλληλο για τις δύσκολες συνθήκες του αθλήματος που αγαπούσε. Ωστόσο ο πατέρας του José αρνήθηκε να ακούσει αγνοώντας τις εκκλήσεις της συζύγου του Arantxa ότι ο γιος τους θα πρέπει να επικεντρωθεί στην εκπαίδευσή του. Ο Jose ήξερε ότι μια μέρα ο γιος του θα έπαιζε για τα “λιοντάρια” του Μπιλμπάο.

Παρά το μικρό του ανάστημα ο Etxeberría ήταν ευλογημένος με απίθανη τεχνική. Ως παιδί μιλούσε για τις παραστάσεις του θρύλου της Real Sociedad Roberto López Ufarte, του οποίου το δυνατό αριστερό πόδι οδήγησε τους Βάσκους σε διαδοχικά πρωταθλήματα στις αρχές της δεκαετίας του ‘80. Ακριβώς όπως το είδωλό του ο Etxeberría θα περάσει ώρες στους δρόμους ντριμπλάροντας τους φίλους του προτού επιχειρήσει ασταμάτητα τελειώματα στα δίχτυα. Ήταν ένα θέαμα που οι συμπατριώτες του και οι μελλοντικοί του αντίπαλοι θα γνώριζαν καλά.

Η Real Sociedad ήταν η πρώτη που διέκρινε το ταλέντο του Etxeberría υπογράφοντας το “μικρό θαύμα” στα 15 του. Ο Etxeberría βρήκε τον εαυτό του να προπονείται από τον ίδιο τον παίκτη που λάτρευε, αλλά ο προπονητής της ομάδας López Ufarte ήξερε ότι δεν θα μπορέσει να βασιστεί στις υπηρεσίες του για πολύ καιρό ακόμα.

Με τις επιδόσεις του Etxebe στη δεύτερη ομάδα να λαμβάνουν ευρεία αναγνώριση, κλήθηκε στην αποστολή της Ισπανίας από τον Andoni Goikoetxea για το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Νέων του 1995 στο Κατάρ. Φαινομενικά ένας αναπληρωματικός, σύντομα μπήκε στον αγωνιστικό χώρο όταν ο Fernando Morientes αποχώρησε με τραυματισμό. Πήρε την ευκαιρία του για πρώτη φορά, έβαλε επτά τέρματα και ανακηρύχθηκε πρώτος σκόρερ στο τουρνουά μπροστά από τους Raúl και Nuno Gomes.

Μέχρι τη στιγμή που επέστρεψε στο Σαν Σεμπαστιάν το όνομά του βρισκόταν στα χείλη όλων. Ο προπονητής της ανδρικής ομάδας Iriarte τον πήρε σχεδόν αμέσως τοποθετώντας τον στον πάγκο για έναν αγώνα στις 4 Ιουνίου του 1995. Η Sporting Gijón ήταν ο αντίπαλος και το εικονικό Molinón ο αγωνιστικός χώρος.

Ο Igor Lediakhov άνοιξε το σκορ για τους γηπεδούχους εκμεταλλευόμενος ένα λάθος από τον τερματοφύλακα Alberto για να δώσει στην ομάδα του το προβάδισμα στο ημίχρονο. Το δεύτερο ημίχρονο ωστόσο θα ανήκει στον αριθμό 16 της Sociedad. Στο 54’ ο δεξιός μπακ Imanol πραγματοποίησε μια σέντρα από τη δεξιά πλευρά. Ο Etxeberría έκανε το σουτ και ισοφάρισε σε 1-1. Δέκα λεπτά αργότερα θα είχε ρόλο και στο δεύτερο τέρμα όμως αυτή τη φορά έστειλε τη μπάλα εκείνος στο κεφάλι του Valeri Karpin ύστερα από ένα φάουλ. Αν οι οπαδοί της Real πίστευαν ότι βρήκαν τον επόμενο σούπερ σταρ τους σύντομα θα τον ξεχνούσαν.

Ο José Maria Arrate έβγαζε λεφτά μέσω επιχειρήσεων κρασιού προτού προσχωρήσει στην Προεδρία της Athletic το 1994. Άρχισε αμέσως να επενδύει στο σύλλογο παίρνοντας το Goikoetxea από τη Barcelona και πιο αμφιλεγόμενα, τον μέσο Bittor Alkiza από την αντίπαλο της Real Sociedad. Η συγκεκριμένη κίνηση είχε προκαλέσει κάποια αναστάτωση στη χώρα των Βάσκων, μιας και οι σύλλογοι προηγουμένως μοιράζονταν μια συμφωνία κυρίων ότι δεν θα έπαιρναν παίκτες μεταξύ τους. Η μεταγραφή του Alkiza αντιπροσώπευσε μια νεότερη σημασία της Bilbao, η οποία δεν θα δίσταζε να πάρει τα καλύτερα ταλέντα από τους αντιπάλους της.

Το εκπληκτικό ντεμπούτο του Exteberría ακολουθήθηκε από πέντε αδιάφορες εμφανίσεις όμως δεν έκανε τίποτα για να χαλιναγωγήσει τους ενδιαφερόμενους που είχαν μπερδευτεί σε όλη την Ισπανία για την υπογραφή του. Το ενδιαφέρον της Real Betis διαπιστώθηκε όμως μόλις εισχώρησε η Athletic στην κούρσα, η μεταγραφή του ήταν τελειωμένη.

Ο Arrate συνέλεξε συνάντηση με τον πρόεδρο της Real Luis Uranga όπου επιβεβαίωσε ότι το κλαμπ του θα πλήρωνε τη ρήτρα αγοράς των τεσσάρων εκατομμυρίων για τον Etxeberría. Η συγκεκριμένη κίνηση θα προκαλούσε άμεσο σχίσμα μεταξύ των δύο γειτόνων, με τον Uranga να είναι τόσο συγκλονισμένος που διέκοψε κάθε επαφή με τα “λιοντάρια” για δύο χρόνια. Οι λάτρεις της Real θα ήταν ακόμη λιγότερο επιεικείς. Όταν η Athletic επισκέφθηκε το  Anoeta για την επόμενη αγωνιστική του πρωταθλήματος, ο Exteberría έλαβε συγχώρεση από την ομάδα. Όχι όμως και από το κοινό που άκουσε τις ξαφνικές κραυγές του Pesetero (μισθοφόρος) από τις κερκίδες.

Στην αρχή φάνηκε ότι η Real θα ήταν έτοιμη να πολεμήσει με δόντια και νύχια για να κρατήσει το πολύτιμο περιουσιακό της στοιχείο. Η κίνηση αμφισβητήθηκε στο δικαστήριο, ενώ ο σύλλογος ισχυριζόταν ότι η μεταγραφή είναι άκυρη καθώς ο πατέρας και ο νόμιμος κηδεμόνας του Exterberría δεν υπέγραψε το συμβόλαιο. Ωστόσο ο Uranga χωρίς δισταγμό, ήξερε ότι θα ήταν άσκοπο να κρατήσει έναν παίκτη που πέρασε όλη τη ζωή του υποστηρίζοντας τους αντιπάλους τους.

Η μεταγραφή είδε τον Extebe να γίνεται ο ακριβότερος Ισπανός έφηβος στην ιστορία, με την El País να κακολογεί την κίνηση "για το τι είναι και τι σημαίνει". Σχεδόν αμέσως όμως ο Exteberría θα αποδείξει ότι οι αμφισβητίες του είναι λάθος.

Ο προπονητής της Athletic Dragoslav Stepanović ήταν αρχικά απρόθυμος να ξεκινήσει τη καινούργια του μεταγραφή, με ανησυχίες ότι ο νεαρός θα μπορούσε να μαραθεί κάτω από την απογοητευτική πίεση της κίνησης του. Ο Etxeberría επέμεινε ότι ήταν έτοιμος να παίξει και οι επιδόσεις του στην προπόνηση σήμαιναν ότι η ένταξή του στην αρχική ενδεκάδα απέναντι στη Racing ήταν αναπόφευκτη. Σκόραρε μετά από μόλις 34 λεπτά όμως το όνειρο του ήταν έτοιμο να γίνει ακόμα πιο ζωντανό.

Όπως γίνεται σχεδόν κάθε χρονιά η Real Madrid ξεκίνησε τη σεζόν 1995/96 ως φαβορί για το πρωτάθλημα. Ο Etxeberría και η Athletic ήταν οι επισκέπτες του Bernabeu για την δεύτερη αγωνιστική, με την πρώτη να κατέχει τον Ivan Zamorano και το πρωτάρη Raúl στην επίθεση. Όταν ο δεύτερος άνοιξε το σκορ στο 49’ αναμενόταν μια νίκη ρουτίνας. Αντ 'αυτού η Athletic συσπειρώθηκε με τον Etxeberría να ισοφαρίζει και ο Cuco Ziganda με μια κεφαλιά επτά λεπτά αργότερα ύστερα από μια αντεπίθεση να ανατρέπει το αποτέλεσμα και ανάγκασε το φωταγωγημένο στάδιο να σιωπήσει. Η Real Madrid νικήθηκε.

Θα αποδειχθεί το επίκεντρο μιας δύσκολης χρονιάς στη χώρα των Βάσκων με την Athletic να τερματίζει λίγο πάνω από τη ζώνη του υποβιβασμού και ο Stepanovic να απολύεται τον Μάρτιο. Η επόμενη χρονιά θα ήταν καλύτερη με δύο Γάλλους να εμπνέουν σε ένα τερματισμό στις θέσεις του Κυπέλλου UEFA. Ο Bixente Lizarazu και ο προπονητής Luis Fernández έκαναν μια τεράστια διαφορά όμως λίγοι θα μπορούσαν να προβλέψουν τα ύψη που θα φτάσει η Athletic στην επόμενη χρονιά.

Η σεζόν δεν ξεκίνησε καλά με το καλύτερο της σέντερ μπακ Aitor Karanka να πωλείται στην Real Madrid. Η Aston Villa έτριψε ακόμα περισσότερο αλάτι στις πληγές της αφήνοντας έξω τους Βάσκους από την Ευρώπη χάρη στα τέρματα από τους Ian Taylor και Dwight Yorke.

Χωρίς ευρωπαϊκές υποχρεώσεις όμως τα “λιοντάρια” αφοσιώθηκαν στις εγχώριες επιχειρήσεις τους. Μόνο δύο ήττες καταγράφηκαν στις 10 πρώτες αγωνιστικές με τον Etxeberría να σημειώνει ένα σημαντικό νικητήριο τέρμα στο πρώιμο αγώνα ενάντια στην Atletico Madrid. Η ομάδα σκλήραινε γύρω από “διαμάντια” όπως ο Roberto Ríos, ο πολυδιάστατος Julen Guerrero και ο επιθετικός Ismael Urzaiz, αλλά ο Etxeberría ήταν αυτός που παρέμεινε το αναμφισβήτητο σημείο αναφοράς της ομάδας. Στην εκατονταετηρίδα της Athletic τα 10 τέρματα του σήμαιναν ότι ήταν στο χείλος των προκριματικών του Champions League. Μια νίκη επί της Zaragoza στην έδρα της στις 15 Μαΐου του 1998 και η δεύτερη θέση θα ήταν εγγυημένη. Δεν υπάρχει λόγος για να μαντέψουμε ποιος έβαλε το νικητήριο τέρμα στη νίκη με 1-0 που ακολούθησε.

Η Athletic δεν μπόρεσε να προωθήσει εκείνη την εντυπωσιακή ημέρα στο San Mamés. Ακολούθησαν πέντε διαδοχικοί τερματισμοί στη μέση της βαθμολογίας με τον Etxeberría να δυσκολεύεται να εμπνεύσει μια ομάδα που έφτασε στο τέλος του φυσιολογικού κύκλου της. Ο Fernández αποχώρησε από το σύλλογο το 2000 όμως παρόλο που οι Txetxu Rojo και Jupp Heynckes συνέλαβαν την παρακμή, ήταν σαφές ότι ο σύλλογος χρειάζεται νέο αίμα και έτσι ήρθε ο Ernesto Valverde.

Τα αποτελέσματα ήταν άμεσα και εκπληκτικά. Ο Valverde κατεύθυνε την Athletic στη πέμπτη θέση και ο Etxeberría απολάμβανε την πιο παραγωγική χρονιά της καριέρας του με 14 τέρματα. Όμως και πάλι η μοίρα θα συνωμοτούσε εναντίον του και στις πιθανότητες της Athletic για τρόπαια. Με το θάνατο του προέδρου της ομάδας Javier Uría, ο Valverde έχασε έναν σημαντικό σύμμαχο. Ο αντικαταστάτης του Uría, Fernando Lamikiz έκρινε σκόπιμο να σφραγίσει την εξουσία του στο σύλλογο, προσφέροντας στον José Luis Mendilibar τη θέση του προπονητή το 2005. Μετά από εννέα αγώνες και μια μόνο νίκη απολύθηκε βυθίζοντας τον σύλλογο σε μια περίοδο ασυμβατότητας αλλάζοντας τρεις προπονητές μέσα σε δύο χρόνια.

Μέχρι τη πρόσληψη του Joaquín Caparros το 2007 η στιλπνότητα του Etxeberría άρχισε να ξεθωριάζει. Ο Fran Yeste έμοιαζε ο φυσικός διάδοχος του από το βάθος ενώ ο Fernando Llorente εμφάνιζε σημάδια ανάπτυξης σε έναν ποιοτικό σκοπευτή. Με τους δύο να μαθαίνουν ακόμα τις δυνατότητες τους - και με τον Aritz Aduriz να ανακαλύπτει ακόμα την αιματηρή δίψα του για γκολ - οι Athletic και Etxebe έφτασαν στην 11η θέση.

Ο Etxeberría θα ήταν ακόμα πιο περιθωριακός την επόμενη χρονιά βάζοντας μόνο δύο τέρματα - συμπεριλαμβανομένου ενός ακόμα κόντρα στη Real Madrid - σε επτά εκκινήσεις. Η Athletic προσέλκυσε για άλλη μια φορά την Ευρώπη, αλλά όλο και περισσότερο άρχισε η αίσθηση ότι το κλαμπ ξεπερνά έναν από τους καλύτερους παίκτες του. Η απομόνωσή του επιδεινώθηκε μετά από μια βαριά ήττα από τη Barcelona στον τελικό του Copa del Rey. Αφού διασύρθηκε από τους Καταλανούς στο πρώτο ημίχρονο, ο Etxeberría πέρασε στον αγωνιστικό χώρο για μια τελευταία ευκαιρία για την αναμνηστική δόξα.

Παρόλο που η επιρροή του στην ομάδα εξασθενούσε η μεγαλοψυχία του Etxeberría παρέμεινε: "Πρέπει να γνωρίζεις ότι δεν είσαι απλά ένας παίκτης όταν προπονείσαι και όταν παίζεις", ανέφερε σε συνέντευξή του στα ισπανικά ΜΜΕ. Πράγματι ο σεβασμός και η αφοσίωση ήταν δύο ιδιότητες που οι Βάσκοι εκτίμησαν στο “φυλαχτό” τους που είχε απορρίψει τη Barcelona, τη Real Madrid και τη Bayern Munich καθ 'όλη τη διάρκεια της καριέρας του.

Καμία φορά στα 14 χρόνια του στον σύλλογο δεν ακούστηκε ότι ο Etxebe κατηγόρησε τους συμπαίκτες του στο κοινό. Σε καμία περίπτωση δεν ξάπλωσε με ξανθές γυναίκες σε ένα νυχτερινό κέντρο στις 3 το πρωί. Ήταν ένας άνδρας που στις εκατοντάδες εμφανίσεις του με τη φανέλα της Athletic χρησιμοποίησε κάθε λεπτό για να αγωνιστεί για το σκοπό. Ακόμη και όταν η ομάδα του τον καλούσε λιγότερο τακτικά στον αγωνιστικό χώρο, η παρουσία και η επιρροή του στα αποδυτήρια παρέμεινε απόλυτη και ανέγγιχτη.

"Δεν υπάρχουν αρκετές λέξεις για να ευχαριστήσεις μια τέτοια χειρονομία" τόνισε ο Fernando García Macua. Ο πρόεδρος της Athletic μιλούσε στους δημοσιογράφους αφού ο Etxeberría είχε ανακοινώσει ότι για το τελευταίο έτος του συμβολαίου του θα δωρίσει το μισθό του στο Ίδρυμα της Athletic Club. Ήταν ένα δώρο - είπε στους οπαδούς - για την υποστήριξη και την αγάπη σε μια πόλη που ονόμασε "το δεύτερο σπίτι μου ... και που αναπνέει για το ποδόσφαιρο".

Η τελευταία χρονιά του Etxeberría πέρασε σε μεγάλο βαθμό στον πάγκο και στις κερκίδες. Παρά το γεγονός ότι ήταν μόλις 32 ετών, τα πόδια του βάρυναν ενώ η θέση του στην ομάδα είχε υποστεί από σοβαρή απειλή από έναν παίκτη που τον λάτρευε στα παιδικά του χρόνια. Όπως και ο Etxebe με τον Roberto López Ufarte, ένας έφηβος εν ονόματι Iker Muniain παρατηρούσε το νούμερο “17” της Athletic με ένα μείγμα σοκ και δέος. Ότι τον διαδέχτηκε στην ομάδα ήταν μια διαρκής τιμή για τον παλαίμαχο άσσο όπως και για το νεαρό αστέρι.

Η έβδομη εκκίνηση του Etxeberría στο πρωτάθλημα έμελλε να είναι και η τελευταίο της περίφημης καριέρας του. Το παιχνίδι ενάντια στη Deportivo ήταν αδιάφορο. Το San Mamés νοιαζόταν μόνο για τον αποχαιρετισμό που σκόπευαν να δώσουν σε έναν άνδρα, ο οποίος σε περισσότερες από 400 περιπτώσεις είχε εμπλακεί στη δημιουργία της βιομηχανίας, της θλίψης και της αποφασιστικότητας για την οποία ο σύλλογος έγινε γνωστός. Ήταν ένα προνόμιο που αργότερα θα παραδεχόταν να "είναι μέρος αυτής της μεγάλης οικογένειας".

Στο 73’ ο Caparros εισήγαγε τον Gaizka Toquero για τη στιγμή που όλοι περίμεναν. Ο Etxeberría περπατούσε αργά προς το πάγκο για τελευταία φορά και αγκαλιάστηκε από τα μέλη και των δύο ομάδων. Μη μπορώντας να ξεπεράσει αυτό το συναίσθημα της στιγμής ξέσπασε σε δάκρυα.

"Οι οπαδοί πιστεύουν ότι είμαστε ένα κομμάτι τους, η ζωή τους, η οικογένειά τους", δήλωσε κάποτε ο Etxeberría σε συνέντευξή του στην Mariann Vaczi για το βιβλίο “Ποδόσφαιρο, Πολιτισμός και Κοινωνία στην Ισπανία: Μια εθνογραφία για το φάντομ της Βασκωνίας”. Ήταν ένα μήνυμα που κατάλαβε πολύ καλά, μια πίστη που κατάφερε να ζήσει, ακόμα και μέσω των 11 προπονητών που έπαιξε κάτω από τη 15ετής διαμονή του και τις διάφορες απογοητεύσεις, όπως η έλλειψη ενός τροπαίου που στενοχώρησε αυτό το εκπληκτικό ταλέντο ειδικά το 2009 που έφτασε τόσο κοντά. Ποιος θα μπορούσε να κατηγορήσει τους οπαδούς της Athletic γιατί ήθελαν να πουν για άλλη μια φορά ένα αντίο στον άνθρωπο με τον τρίτο μεγαλύτερο αριθμό εμφανίσεων στην ιστορία τους;

Έτσι λοιπόν στις 18 Μαΐου του 2010 ο Etxeberría φόρεσε τις ερυθρόλευκες ρίγες για ίσως το πιο σκληρό τεστ της σταδιοδρομίας του. Βρέθηκε αντιμέτωπος με το 4-3-3 του Pep Guardiola και το 4-2-3-1 του José Mourinho, αλλά ο σχηματισμός του 20-60-17 θα έκανε ακόμη και τα πιο επιδέξια τακτικά μυαλά της Ευρώπης να γρατσουνίζουν το κεφάλι τους. Ο «Αδύνατος αγώνας» είδε τη Athletic να παρατάσσεται με 11 ποδοσφαιριστές για 20 λεπτά εναντίον μιας μάζας 100 αγοριών και κοριτσιών από τις ομάδες ακαδημιών του συλλόγου. 

Παρά το γεγονός ότι οι μικροί πήραν το πρόωρο προβάδισμα, μόνο ένας άνθρωπος αποκατέστησε το χάος με δύο γκολ στη νίκη με 5-3. Για τους 20.000 γιους, κόρες, αδερφούς, αδερφές, πατέρες και μητέρες στο γήπεδο θα μπορούσε να είναι μόνο αυτός.