Ο κόσμος των Ultras: Πώς το ντέρμπι των Βάσκων έφερε τη νομιμοποίηση της Ikurriña

Δημήτρης Βαρσάνης

Το ντέρμπι των Βάσκων που πραγματοποιήθηκε μεταξύ της Real Sociedad και της Athletic Club στις 5 Δεκεμβρίου του 1976 ήταν μία από τις πιο αξέχαστες αναμετρήσεις, αλλά όχι για το 5-0 της ομάδας του San Sebastián. Το ντέρμπι εκείνης της Κυριακής παραμένει στη μνήμη για την πράξη που έλαβε χώρα πριν από την έναρξη του. Για αυτό το λόγο θα το θυμόμαστε πάντοτε ως «Το Derby της Ikurriña».

Ήταν το πνευματικό της παιδί, ο μέσος Jose de la Hoz Uranga που τα άρχισε όλα. Ο Uranga ήταν ένας ποδοσφαιριστής μικρής σημασίας και το ντέρμπι των Βάσκων με Athletic Club de Bilbao θα έπρεπε να είχε ελάχιστη σημασία γι 'αυτόν, δεδομένου του πόσο λίγο υπολογιζόταν στα πλάνα του προπονητή José Antonio Irulegui τη σεζόν 1976/77 (αγωνίστηκε μόνο τρεις φορές εκείνη τη σεζόν).

Ωστόσο ο Uranga ήταν ένας ένθερμος Βάσκος Εθνικιστής - ο οποίος θα καταδικαζόταν σε οκταετή φυλάκιση αρκετά χρόνια αργότερα για συνεργασία με την ETA στην απαγωγή ενός επιχειρηματία - και με τη σημαία της Χώρας των Βάσκων την Ikurriña να εξακολουθεί να απαγορεύεται περισσότερο από ένα χρόνο μετά τον θάνατο του δικτάτορα Francisco Franco, ο Uranga ήθελε να επιταχύνει τη στάσιμη διαδικασία επανεγγραφής της σημαίας που είχε απαγορευτεί από το τέλος του Ισπανικού εμφυλίου πολέμου. Η ομάδα του είναι έτοιμη να παίξει το δεύτερο ντέρμπι των Βάσκων στην έδρα της ύστερα από το θάνατο του Franco και κατά τη γνώμη του ήρθε η ώρα να ενεργήσει.

Η ιδέα του ήταν απλή. Ήθελε οι παίκτες της αγαπημένης του Real Sociedad και της αντιπάλου Athletic Club να φέρουν μια Ikurriña στον αγωνιστικό χώρο πριν από την έναρξη του αγώνα. Θεωρητικά τουλάχιστον ήταν απλό όμως στη πράξη πολύ πιο περίπλοκο κάτι τέτοιο.

Το πρώτο πρόβλημα ήταν να βρεθεί μια Ikurriña. Με την απαγόρευση της σημαίας ο Uranga δύσκολα μπορούσε να εισχωρήσει σε ένα τοπικό κατάστημα και να αγοράσει μια, ούτε να ζητήσει από κάποιον να φτιάξει μια ειδικά γι 'αυτόν χωρίς να τραβήξει την ανεπιθύμητη προσοχή. Ευτυχώς η αδερφή του Uranga, Ane Miren στάθηκε ικανή να το πράξει και της ζήτησε να στήσει την απαγορευμένη Ikurriña.

Λαμβάνοντας υπόψη το πόσο μεγάλη ήταν η χειρονομία που σχεδίαζε με τον αρχηγό της ομάδας Inaxio Kortabarria, ο Uranga δεν μπορούσε να πει στην αδελφή του την προοριζόμενη χρήση της σημαίας που έραβε και θα το μάθαινε μόνο όταν άκουγε τη μετάδοση ντέρμπι στο ραδιόφωνο αρκετές ημέρες αργότερα. Μιλώντας για την μυστικότητα του στο τηλεοπτικό σταθμό της Βασκωνίας Euskal Telebista εξήγησε: «Με ζήτησε να ράψω μια Ikurriña όμως κανείς δεν μου έλεγε για ποιο λόγο» Ωστόσο η αδελφή του έμελλε να φτιάξει μια από τις πιο διάσημες σημαίες στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Την ημέρα του ντέρμπι που πραγματοποιήθηκε στη παλιά έδρα της Real Sociedad Atocha στο Σαν Σεμπαστιάν, ο Uranga έκρυψε τη σημαία στη τσάντα του. Καθώς πήγαινε στο γήπεδο η αστυνομία τον σταμάτησε για να ψάξει το αυτοκίνητο του, αλλά ευτυχώς γι 'αυτόν και εν τέλει για τους Βάσκους δεν έλεγξαν ποτέ την τσάντα του.

Στάθηκε απίστευτα τυχερός που η αστυνομία δεν το ανακάλυψε αφού η κατοχή μιας Ikurriña τιμωρούνταν ακόμη και με ποινή φυλάκισης εκείνη την εποχή. Δεδομένου ότι οι Βάσκοι τρομοκράτες της ETA ήταν μια από τις λίγες ομάδες που αψηφούσαν το νόμο και χρησιμοποιούσαν τη σημαία, η Ikurriña θεωρήθηκε από τις αρχές ως ένα σύμβολο της ETA και όποιος έφερε τα κόκκινα, πράσινα και άσπρα χρώματα κινδύνευε να συνδέεται με την ομάδα τρομοκρατών.

Αφού την κουβάλησε με επιτυχία έως το στάδιο ο Uranga παρέδωσε τη σημαία στον αρχηγό του Kortabarria, τον άνθρωπο που θα μεσολαβούσε στην πράξη της δημόσιας εμφάνισης της σημαίας πριν από την έναρξη του αγώνα.

Εκείνος αναζήτησε τον τερματοφύλακα και αρχηγό της Athletic José Ángel Iribar για να τον ρωτήσει αν οι παίκτες της Athletic θα χαρούν να λάβουν μέρος σε αυτή τη χειρονομία. Ο Iribar συμφώνησε ότι θα συμμετείχαν οι παίκτες της Athletic αλλά μόνο εάν ήταν μια ομόφωνη απόφαση. Ο Iribar τόνισε στην ισπανική εφημερίδα El País το 2011: «Αν κάποιος στα αποδυτήρια έλεγε όχι για οποιονδήποτε λόγο, τότε δεν θα το κάναμε». Ο αρχηγός της Real Sociedad, επίσης εξασφάλισε ότι όλοι οι συμπαίκτες του ένιωθαν άνετοι με αυτό που ήταν έτοιμοι να κάνουν.

Όχι μόνο οι παίκτες ίσως να φοβόντουσαν από τις ενδεχόμενες επιπτώσεις μιας τέτοιας ενέργειας, αλλά ίσως να εμφανίζονταν και μερικοί που να διαφωνούσαν με μια τέτοια δράση. Όπως θα περίμενε κανείς από δύο ρόστερ νεαρών ανδρών προέκυπταν διαφορετικές πολιτικές ιδεολογίες. Δεν ήταν όλοι αντι-Ισπανοί ούτε και όλοι υπέρ της Ισπανίας.

Για παράδειγμα ο Ángel María Villar ο οποίος θα διατελούσε πρόεδρος της Ισπανικής ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας για δύο δεκαετίες και θα επέβλεπε το θρίαμβο του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 2014 από την Ισπανία ήταν τότε μέλος της Athletic Club, ενώ ο Kortabarria της Sociedad θα έβαζε τέλος στις τέσσερις εμφανίσεις του με την Εθνική Ισπανίας μερικά χρόνια αργότερα.

Όμως η συγκεκριμένη χειρονομία δεν προοριζόταν να αποτελεί μια επίδειξη υποστήριξης του Βασκικού εθνικισμού, αλλά μια επίδειξη υποστήριξης για τη νομιμοποίηση της σημαίας της Χώρας των Βάσκων η οποία σχεδιάστηκε το 1894 και ένα σύμβολο που ήθελε ο λαός των Βάσκων να ξαναπάρει. Μετά από μια πολύ γρήγορη συζήτηση ο κάθε ένας από τους παίκτες συμφώνησε ότι θα συμμετέχει και λίγες στιγμές αργότερα οι δύο αρχηγοί κατεύθυναν τις ομάδες τους έξω στον αγωνιστικό χώρο κρατώντας ψηλά την Ikurriña.

Αμέσως το πλήθος γνώριζε ότι κάτι συνέβαινε, ακόμα και πριν εντοπιστεί το παράνομο κόκκινο, πράσινο και άσπρο χρώμα. Παρόλο που είναι κάτι κοινό τώρα, τότε ήταν ασυνήθιστο και για τις δύο ομάδες να βγαίνουν μαζί στον αγωνιστικό χώρο.

Στη συνέχεια μόλις οι αρχηγοί τοποθέτησαν την Ikurriña στον κεντρικό κύκλο για να τη δουν όλοι, η ατμόσφαιρα άρχισε να μεταλλάσσεται ακόμη περισσότερο. Ορισμένοι στέκονταν μπερδεμένοι, άλλοι γεμάτο ευφορία και σε μερικές περιοχές του σταδίου κάποιοι ανησυχούσαν για το πώς θα μπορούσαν να αντιδράσουν οι αρχές. Τελικά δεν συνέβη τίποτα, πράγμα που σήμαινε ότι είχε συμβεί κάτι το σεισμικό.

Το γεγονός ότι η αστυνομία στον αγωνιστικό χώρο ανέχτηκε αυτό το παράνομο δημόσιο “μαστίγιο” μιας Ikurriña ήταν ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός για τη νομιμοποίησή της. Οι ποδοσφαιριστές είχαν πλήρη επίγνωση του γεγονότος όπως και το κοινωνικό και ιστορικό καθεστώς των αντίστοιχων συλλόγων τους θα τους παρείχε την προνομιακή ευκαιρία να πραγματοποιήσουν μια τέτοια κίνηση. Όπως ο Roberto López Ufarte της Real Sociedad θα εξηγήσει στην ίδια συνέντευξη της El País το 2011: «Φάνηκε αδύνατο να κάνουν κάτι σε δύο ποδοσφαιρικές ομάδες τέτοιου είδους φήμης» και είχε δίκιο. Η αστυνομία το επέτρεψε να συμβεί.

Μετά από το θάνατο της συγκεκριμένης αναταραχής, ο Uranga - ο οποίος δεν συμπεριλήφθηκε στην ενδεκάδα για αυτόν τον αγώνα αλλά είχε βοηθήσει τους δύο αρχηγούς να φέρουν τη σημαία της αδελφής του στο γήπεδο - προσπάθησε να πάρει τη σημαία πίσω στα αποδυτήρια. Η αστυνομία εν τέλει παρενέβη όμως μόνο για να σφραγίσει σιωπηρά τη σημαία πριν να δημιουργηθεί οποιοδήποτε πρόβλημα. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η σημαία χάθηκε μιας και μπορεί να τη δει ο οποιοσδήποτε σήμερα στο μουσείο της Real Sociedad.

Η αναμέτρηση ξεκίνησε στη συνέχεια και η Real Sociedad πέτυχε μια ιστορική νίκη με 5-0 όμως ήταν το άλλο κομμάτι της ιστορίας που όλοι οι συμμετέχοντες θα θυμούνται. Ακόμη και ο Iribar (ο τερματοφύλακας της Athletic που έπρεπε να μαζέψει την μπάλα από τα δίχτυ πέντε φορές) θεωρεί αυτό το ντέρμπι ως το αγαπημένο του, ακριβώς λόγω της χειρονομίας της Ikurriña που πραγματοποιήθηκε πριν από την έναρξη του. Πράγματι ο λόγος που είναι τόσο βαθιά χαραγμένη η συγκεκριμένη χειρονομία είναι λόγω της αλυσίδας των γεγονότων.

Με τον ισπανικό Τύπο να είναι ακόμα υπό λογοκρισία - όπως θα ήταν μέχρι τον Δεκέμβριο του 1977 - το περιστατικό δεν συμπεριλήφθηκε στις πρωινές εφημερίδες της επόμενης μέρας. Η Mundo Deportivo ανέφερε την πράξη όμως οι Marca, ABC, La Vanguardia και El País δεν το ανέφεραν στα ρεπορτάζ των αγώνων. Τελικά όμως αυτό το γεγονός εξαπλώθηκε και η συγκεκριμένη χειρονομία αποδείχτηκε ο καταλύτης για τη μετέπειτα νομιμοποίηση της σημαίας των Βάσκων.

Στις 16 Ιανουαρίου του 1977 πολλοί Βάσκοι Δήμαρχοι ζήτησαν τη νομιμοποίηση της Ikurriña και ύστερα από πολλές πιέσεις, η κεντρική κυβέρνηση δέχθηκε το αίτημά τους τρεις ημέρες αργότερα. Στη συνέχεια στις 25 του μήνα η σημαία τέθηκε επίσημα για πρώτη φορά μετά από το πόλεμο στο δημαρχείο της Παμπλόνα. Δύο χρόνια αργότερα η σημαία όχι μόνο επιτράπηκε, αλλά έγινε και η επίσημη σημαία της αυτόνομης κοινότητας της Χώρας των Βάσκων και παραμένει έως έχει μέχρι σήμερα.

Όλα αυτά θα συνέβαιναν εάν η Real Sociedad και η Athletic δεν έφεραν την Ikurriña πριν από την αναμέτρηση τους τον Δεκέμβριο του 1976; Πιθανώς όχι, και ο Iribar συμφωνεί. "Ήταν ένα σημαντικό βήμα που βοήθησε πραγματικά στη νομιμοποίηση της Ikurriña". Κάποιος μπορεί να αναρωτηθεί πόσο καιρό θα έπαιρνε αυτή η διαδικασία αν οι ποδοσφαιριστές δεν συμφωνούσαν ομόφωνα για τούτη τη πράξη τους.