Τυνησία: Μια ομάδα απελπισμένη για τη στοργή του Έθνους της

Δημήτρης Βαρσάνης


Στη νότια περιοχή της Ραντές μέσα στις εκτάσεις ξερολιθούμενης ξηράς, η Εθνική ομάδα της Τυνησίας φιλοξενεί το Ιράν. Το Παγκόσμιο Κύπελλο απέχει δύο μήνες και αυτό είναι το τελευταίο παιχνίδι της ομάδας πριν από τη Ρωσία. Τα εισιτήρια κοστίζουν μόλις μερικά δηνάρια, το Εθνικό στάδιο ανέρχεται στους 60.000 και ο πληθυσμός της Τυνησίας είναι λίγο πάνω από ένα εκατομμύριο. Παρόλα αυτά καθώς ο Wahbi Khazri πετυχαίνει το νικητήριο τέρμα στο 71’, 55.000 θέσεις παρέμειναν κενές.

Μετά τον αγώνα ο πρόεδρος της Τυνησιακής Ομοσπονδίας Ποδοσφαίρου (FTF), Wadii Jari μοιάζει νευρικός. Η επιστροφή της εθνικής ομάδας στη Τύνιδα μετά την εξορία της στην ανατολική πόλη του Μοναστίρ ξαφνικά φαίνεται πρόωρη. Τουλάχιστον στο πιο μετριοπαθές στάδιο του Μοναστίρ δεν περίμενε να δει κενές θέσεις.

Οι Τυνήσιοι δεν ονειρεύονται πια λέει η τοπική παροιμία. Η εξέγερση στη Τυνησία το 2011 έδωσε τη θέση της στην πολιτική απογοήτευση. Οι πολιτικές διαμαρτυρίες που πραγματοποιήθηκαν την 7η επέτειο της εξέγερσης τον Ιανουάριο είδαν 803 Τυνήσιους να συλλαμβάνονται. Αν τα όνειρα είναι το συνάλλαγμα στο οποίο οι Τυνήσιοι μετράνε την πολιτική πρόοδό τους, τουλάχιστον δεν έχουν προσποιηθεί ποτέ ότι ονειρεύονται για την Εθνική τους ομάδα.

Κανένα παιδί δεν κοιμάται με ερυθρόλευκες πιτζάμες. Καμία καφετέρια ή ταξί δεν γεμίζει όταν παίζουν. Οι Αετοί της Καρχηδόνας - όπως είναι γνωστοί - είναι δυνατό να μπουν στο γήπεδο στο όνομα της Τυνησίας, αλλά οι Τυνήσιοι δεν θα συμφωνήσουν να τους δώσουν ρόλο στην Εθνική φαντασία.

Σε μια έρευνα το 2015 από την Le Temps (τη μεγαλύτερη γαλλική εφημερίδα της χώρας) μόλις το 3,9% των Τυνήσιων αναγνώρισε την υποστήριξη της εθνικής ομάδας. Το 61% δήλωσαν ότι θα προτιμούσαν να παρακολουθήσουν μια σαπουνόπερα παρά ένα αγώνα των “αετών”. Όπως σημειώνει ο Τυνήσιος δημοσιογράφος Mourad Ayara «απλά δεν υπάρχει ιερή ένωση μεταξύ του έθνους και της ομάδας».

Αντ 'αυτού οι ποδοσφαιρικές τους πιστώσεις έχουν διαθλάσει προς τα μέσα προς το εγχώριο παιχνίδι. Το Τυνησιακό ποδόσφαιρο θυμίζει τις κατακερματισμένες ταυτότητες των Βαλκανίων. Μια κοινή εθνική ταυτότητα παραμένει αόριστη. Οι μισητές αντιπαλότητες των κλαμπ συχνά αντικατοπτρίζουν τα Εθνικά ή περιφερειακά χάσματα που κυριαρχούν υπέρτατα.

Δεν χρειάζεστε τα στατιστικά στοιχεία του Τύπου για να το καταλάβετε. Το μόνο που χρειάζεται να κάνετε είναι να κοιτάξετε γύρω σας στην τέχνη και τις τοιχογραφίες που κοσμούν τους δρόμους της Τύνιδας. Σε όλη τη Βόρεια Αφρική, η Αραβική Άνοιξη έχει δει μια έκρηξη επαναστατικής τέχνης στο δρόμο, καθώς οι πολίτες έχουν αξιοποιήσει τους δημόσιους χώρους. Όμως όπως έδειξε ο Nicholas Korody στη συγκριτική μελέτη της τέχνης του δρόμου στην περιοχή, το γκράφιτι της Τύνιδας μιλάει για ένα μοναδικό μητρώο.

Στο Κάιρο, στο Ραμπάτ και στην Τρίπολη, τα μηνύματα με γκράφιτι συνοδεύονται συχνά από αναφορές στις Εθνικές ομάδες ποδοσφαίρου, στον Mohamed Salah, στον Hakim Ziyech ή στον Mehdi Benatia. Όμως στην Τύνιδα οι αναφορές αφορούν αποκλειστικά στις ταυτότητες των συλλόγων. "Υπάρχει μόνο μία αγάπη και είναι η Club Africain".

Η εθνική ομάδα της Τυνησίας είναι το απορριφθέν ορφανό της εξέγερσης της Τυνησίας. Το πρότζεκτ του ανατρεπτικού δικτάτορα Zine El Abidine Ben Ali, οι αετοί χρησίμευσαν ως σύμβολο της διαφθοράς και του νεποτισμού του καθεστώτος. Ο Ben Ali πέρασε τον αποτελεσματικό έλεγχο της Τυνησιακής Ομοσπονδίας Ποδοσφαίρου στον γιο του Slim Chiboub.

Η χορηγία και τα δικαιώματα των μέσων μαζικής ενημέρωσης των αετών μεταφέρθηκαν στους αδελφούς της συζύγου του Ben Ali, Leila Trabelsi, ενώ οι ισχυρισμοί για τη χειραγώγηση αγώνων και τον εκφοβισμό διαιτητών έτρεχαν. Το 2011 ο διάδοχος του Chiboub, Ali Hafsil παραιτήθηκε, αναγνωρίζοντας ότι εδώ και πάνω από μία δεκαετία η ομοσπονδία είχε συμμετάσχει σε χειραγώγηση εγχώριων αγώνων.

Οι υποψίες σύντομα υπέδειξαν ότι ο Ben Ali ασκούσε τον έλεγχο της επιλογής της Εθνικής ομάδας. Ο Chiboub - τώρα διευθύνων σύμβουλος της αγαπημένης ποδοσφαιρικής ομάδας του Προέδρου L'Espérance Sportive de Tunis - φάνηκε να ευνοεί τους παίκτες του συλλόγου του έναντι των ανταγωνιστών του στην Εθνική ομάδα.

Οι σταρ τους οδήγησαν τη δημόσια κατακραυγή στον Τύπο με τον τερματοφύλακα Ali Boumnijel και τον αμυντικό Anis Ayari να απειλούν να αποχωρήσουν από τις ομάδες. Η βία στα γήπεδα αυξήθηκε καθώς η L'Espérance επωφελήθηκε από τη διαιτησία για να πάρει οκτώ διαδοχικά πρωταθλήματα. Το 1999 τρεις υποστηρικτές σκοτώθηκαν από την Κρατική αστυνομία στη Μπέτζα μετά από διαμαρτυρίες για μια παράξενη απόφαση πέναλτι που δόθηκε υπέρ της L'Espérance. Η αλλαγή της χιλιετία δεν έφερε καμία ειρήνη. Μεταξύ του 2000 και του 2010 το υπουργείο Εσωτερικών της Τυνησίας κατέγραψε κατά μέσο όρο 729 βίαια επεισόδια στα στάδια ανά χρονιά.

Η εθνική ομάδα (ένα σύμβολο της ψεύτικης ενότητας που ο Ben Ali φαινόταν να αντιπροσώπευε) ήταν το θύμα. Σε μια χώρα όπου ο συκοφάντης Ben Ali είχε δεσμεύσει και τα ραδιόφωνα, το στάδιο ήταν το μόνο βασίλειο για ελευθερία έκφρασης. Και οι Τυνήσιοι άσκησαν σίγουρα αυτή την ελευθερία. Τον Νοέμβριο του 2010, μόλις λίγες εβδομάδες πριν από την εξέγερση οι Τυνήσιοι οπαδοί εμφανίστηκαν χιλιάδες για να αποδοκιμάσουν την Εθνική ομάδα από το πρώτο λεπτό στο φιλικό τους με την Αυστραλία. Στο ημίχρονο η ομάδα κέρδιζε με 3-1 όμως οι αποδοκιμασίες συνέχιζαν.

Τον Δεκέμβριο του 2013 οι υποψίες για δωροδοκία εδώ και δεκαετίες έλαβαν ουσιαστική βάση. Ο νέος πρόεδρος της Τυνησίας Moncef Marzouki δημοσίευσε ένα «Μαύρο Βιβλίο» που περιείχε αρχειακό υλικό που κατασχέθηκε από το Προεδρικό Μέγαρο την ημέρα που ο Ben Ali διέφυγε από τη χώρα. Στο κείμενο παρατίθενται όλοι όσοι είχαν επωφεληθεί από το καθεστώς του Ben Ali.

Η επιβεβαίωση ήρθε ότι η L'Espérance είχε λάβει κρατική υποστήριξη για να κατακτήσει τα οκτώ διαδοχικά πρωταθλήματα. Η επιβεβαίωση δόθηκε επίσης σε ισχυρισμούς του προέδρου της Ομοσπονδιακής Επιτροπής Διαιτησίας Abdessalam Chammem το 2009 ότι οι διαιτητές πληρώθηκαν για να κερδίζει η ομάδα της Τύνιδας.

Το πιο επιζήμιο για τους “αετούς” είναι ότι το βιβλίο απαριθμεί ονόματα πρώην προπονητών και παικτών της Εθνικής ομάδας που είχαν ενθαρρυνθεί να υποστηρίξουν δημόσια το καθεστώς. Αυτό συμπεριλάμβανε τους πρώην προπονητές Ali Selma και Mrad Mahjoub καθώς και παίκτες όπως ο Skander Souyah, ο Hamda Ben Doulat, ο Kamel Chebli, ο Imed Mhadbi, ο Hedi Bayari και ο Sadok Sassi. Σε αυτό το εθνικό σκάνδαλο, ο κατάλογος περιελάμβανε και το όνομα του σκόρερ του νικητήριου τέρματος στον τελικό του Κυπέλλου Εθνών Αφρικής το 2004: του Zied Jaziri.

Το “μαύρο βιβλίο” έδωσε ένα φως στις δύο πλευρες του καθεστώτος του Ben Ali. Από τη μία πλευρά είναι η επίσημη αφήγηση. Η έκκληση του κράτους σε ένα ενοποιημένο μύθο για μια αρχαία Τυνησιακή ταυτότητα που έχει ρίζες στην Καρχηδόνα και στον Αννίβα, από τις οποίες η ακατέργαστη επανασχεδίαση της εθνικής ομάδας ως “Αετοί της Καρχηδόνας” το 1994 ήταν συμπτωματική. Από την άλλη πλευρά ήταν η πραγματικότητα. Μια νέα εθνική ταυτότητα που έμοιαζε ύποπτη για συνέχιση της διεφθαρμένης και φυλετικής πολιτικής.

Η ιδιοκτησία των κορυφαίων ποδοσφαιρικών συλλόγων του έθνους πέρασε γύρω από τους φίλους του Ben Ali σαν να είναι οι ομάδες “γλυκά” σε ένα ιδιαίτερα ωραίο κουτί επιλογής. Η L'Espérance πέρασε στον Slim Chiboub. Η Stade Tunisien παραδόθηκε στον Υπουργό Εσωτερικών του Ben Ali Habib Ammar. Η L'Étoile Sportive du Sahel έγινε ιδιοκτησία του προηγούμενου προέδρου Habib Bourguiba και η Jeunesse Sportive de Kerouan ήταν ένα δώρο στον Aziz Miled, έναν επιφανή επιχειρηματία κοντά στο Ben Ali. Πιο σημαντικό; ο Ben Ali εξευμένισε τους μεγαλύτερους πολιτικούς αντιπάλους της, την μισητή οικογένεια Trabelsi δίνοντάς τους τον έλεγχο της Club Africain.

Ο πολιτικός νεποτισμός ήταν ένα πράγμα όμως η κλίση των κανόνων υπέρ της γενικά μισητής L'Espérance ήταν κάτι διαφορετικό. Το 2001 ο Chiboub έλαβε δωρεάν κρατικά συμβόλαια για την κατασκευή καταστημάτων Carrefour στη Τύνιδα. Το 2002 το κράτος έκανε τα στραβά μάτια σε αυτό που ο νεαρός Νιγηριανός προπονητής Julius Aghahowa ισχυρίστηκε ότι τον απήγαγε το κλαμπ του που τον κατέσχεσε το διαβατήριό του και κατέστρεψε τα συμβόλαια του.

Το 2004 με το σύλλογο να επιδιώκει να κατασκευάσει ένα νέο στάδιο, ο Ben Ali έδωσε στην L'Espérance τα δικαιώματα ιδιοκτησίας σε ένα προηγουμένως κατοχυρωμένο Εθνικό στάδιο. Το 2008 ο διευθυντής της Κοινοπραξίας επενδύσεων σε ακίνητα του Κουβέιτ (KREIC) Mekki-Chérif, στράφηκε σε καταγγελίες λέγοντας ότι ο Chiboub είχε κλέψει χρήματα από το ταμείο για προσωπικά του κέρδη.

Σύμφωνα με τις Εθνικές εφημερίδες τα έσοδα τόσο από τις συναλλαγές του Carrefour όσο και από τις μεταβιβάσεις της KREIC επενδύθηκαν στην L'Espérance. Το 2016 ο γενικός εισαγγελέας της Τυνησίας ανακοίνωσε ότι ο Chiboub θα αντιμετωπίσει δίωξη για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες ύψους άνω των 300 εκατομμυρίων δολαρίων.

Τα θύματα όλων αυτών ήταν οι ποδοσφαιρικοί σύλλογοι της χώρας. Η κληρονομιά του Ben Ali άφησε στη Τυνησία το μοντέλο της πολιτικής του Silvio Berlusconi που αγόραζε ποδοσφαιρικούς συλλόγους ως εύχρηστες πολιτικές πλατφόρμες. Το αποτέλεσμα ήταν μια αχαλίνωτη κακοδιαχείριση. Ο Slim Riahi - ένας πλούσιος επιχειρηματίας και ηγέτης του Κόμματος της Ελεύθερης Πατριωτικής Ένωσης (UPL) - απέκτησε τη Club Africain το 2012. Παρά το γεγονός ότι ισχυρίστηκε ότι έβαλε πάνω από 60 εκατομμύρια δολάρια το Πρωτοδικείο της Τύνιδας πάγωσε το 2017 τα περιουσιακά του στοιχεία για υποψία ξέπλυμα μαύρου χρήματος. Τον Ιανουάριο του 2018 η Club Africain αποκάλυψε χρέη άνω των 30 εκατομμυρίων δολαρίων.

Η Étoile du Sahel ανήκει τώρα στον πολιτικό Ridha Charfeddine η οποία έχει τρέξει χρέη ύψους 15 εκατομμυρίων δολαρίων στο σύλλογο. Ομοίως ο κοινοβουλευτικός Mohammed Kamel ανέλαβε την Kasserine φέρνοντάς τη στα πρόθυρα της πτώχευσης.

Εν τω μεταξύ η παρέμβαση του Ben Ali στη L'Espérance έχει χρησιμεύσει μόνο για να αγκαλιάσει πιο πολύ τα μίση των αντίπαλων συλλόγων. Η Τυνησία εξακολουθεί να παρατηρεί ένα φαινόμενο βαλκανισμού, σύμφωνα με το οποίο οι ταυτότητες διασπώνται κατά μήκος των περιφερειακών και Εθνικών γραμμών. Με την πολιτική απογοήτευση να κατευθύνεται ψηλά, ένας νεανικός πληθυσμός που δεν βλέπει μέλλον και τα στάδια που εξακολουθούν να προσφέρουν ένα σπάνιο χώρο για ελευθερία έκφρασης, η βία μεταξύ του πλήθους έφτασε σε νέα ύψη.

Οκτώ από τις 14 κορυφαίες ομάδες της Τυνησίας αναγκάστηκαν να παίξουν κεκλεισμένων των θυρών αυτή τη σεζόν μετά από συγκρούσεις. Για να μπουν σε ένα στάδιο οι οπαδοί πρέπει τώρα να περάσουν επτά γύρους ελέγχων ασφαλείας. Τον Απρίλιο ο υποστηρικτής της Club Africain, Omar Abidi πνίγηκε σε ένα ποτάμι ύστερα από μια σύγκρουση με την αστυνομία.

Καθώς οι Τυνήσιοι θρηνούν την χαμένη τους Άνοιξη, η Εθνική τους ομάδα ταξιδεύει στη Ρωσία ανάμεσα σε μια μικρή φανφάρα και ευφορία. Οι Τυνήσιοι δεν ονειρεύονται άλλο πια. Δεν πρόκειται να το κάνουν άλλο πια για τους “Αετούς της Καρχηδόνας”.