Andrés Escobar: Πώς ένα αυτογκόλ οδηγεί στη δολοφονία

Δημήτρης Βαρσάνης


Το ποδόσφαιρο είναι ένα παιχνίδι που μπορεί να συνοψιστεί με δύο λέξεις: «what if». Όπως και αν οι τύχες συνωμοτούν - όπως τείνουν να κάνουν στα Παγκόσμια Κύπελλα - γράφτηκαν δύο σενάρια για την ίδια πράξη.

Η μια έκδοση θα ευνοούσε την ομάδα που έπρεπε να κυριαρχήσει και να κερδίσει. Η άλλη έκδοση αφορούσε τις Ηνωμένες Πολιτείες - που φιλοξένησαν το πρώτο Παγκόσμιο Κύπελλο - να κατεβάζουν μια Εθνική ομάδα επιστρωμένη με πλεκτά μπλουζάκια αποτελούμενη από 15 ποδοσφαιριστές από την Αμερικανική Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου, καθώς η Major League Soccer υπήρχε μόνο δύο χρόνια. Ακόμα λίγοι παίκτες έπαιζαν στην Ευρώπη και στο Μεξικό, αντιπροσωπεύοντας ένα έθνος που δεν είχε γίνει γνωστό ακόμα στο ποδοσφαιρικό κόσμο αθλητισμό, ωστόσο νίκησαν τη Κολομβία που θεωρούνταν πιο ταλαντούχα και αναμενόταν να κάνει μια ισχυρή διαδρομή μέχρι τα νοκ - άουτ έχοντας θριαμβεύσει επί της Αργεντινής με 5-0 στα προκριματικά του Παγκοσμίου Κυπέλλου.

Στα τέλη της δεκαετίας του ‘80 το ποδόσφαιρο της Κολομβίας βρισκόταν σε τρελή άνοδο τόσο στον αγωνιστικό χώρο όσο και πίσω από τις σκηνές καθώς κάτι καινούργιο εμφανίστηκε μέσα στη χώρα: χρήματα. Εκείνη την εποχή, η Κολομβία πολέμησε αρκετούς κλάδους και μια οικονομική βιομηχανία βασίστηκε στην παραγωγή, στην εξαγωγή και στη πώληση δικτύων κοκαΐνης, στο ξέπλυμα χρήματος και οργανωμένου εγκλήματος που βρήκαν έναν δρόμο στο ποδόσφαιρο και λούστηκαν στο αίμα όλων όσων τους διέσχισαν. Προσωπικότητες όπως ο Pablo Escobar και οι τοπικοί αρχηγοί των καρτέλ επηρέασαν την πολιτική, την οικονομία, τους ποδοσφαιριστές και το κατώφλι για το βίαιο και οργανωμένο έγκλημα. Το ποδόσφαιρο ωστόσο ήταν σύμβολο της Εθνικής υπερηφάνειας εκείνη τη στιγμή και το ηθικό της χώρας εξαρτώνταν από τον τρόπο με τον οποίο η Εθνική ομάδα θα απέδιδε στη σημαντικότερη διοργάνωση του κόσμου: στο Παγκόσμιο Κύπελλο.

Για γενιές η Κολομβία κρύφτηκε στις σκιές του Διεθνούς και συλλογικού ποδοσφαίρου από την κυριαρχία ιστορικών και πολυετών δυνάμεων της Ηπείρου (δηλαδή της Βραζιλίας, της Ουρουγουάης και της Αργεντινής) και λόγω της διαδρομής των Κολομβιανών παικτών να εγκαταλείψουν τη χώρα για να παίξουν στο εξωτερικό. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ‘80 οι διοργανώσεις κυριαρχούνταν από τις Αργεντίνικες Independiente, Boca Juniors, Argentinos Juniors, Racing και River Plate, τις Βραζιλιάνικες Santos, Cruzeiro, Grêmio και Flamengo και τις Club Atletico Peñarol και Nacional από την Ουρουγουάη.

Στη συνέχεια και το 1989, η Κολομβιανή Atlético Nacional με παίκτες στην ενδεκάδα όπως ο αινιγματικός τερματοφύλακας Rene Higuita, ο αμυντικός μέσος Leonel Álvarez, ο επιθετικός Albeiro Usuriaga και ένας ταπεινός σέντερ μπακ εν ονόματι Andrés Escobar εμφανίστηκε από το πουθενά για να κερδίσει τη Παραγουανική Olimpia στα πέναλτι και να πάρει το πρώτο Copa Libertadores για το ποδόσφαιρο της Κολομβίας.

Η εισαγωγή του Escobar στο ποδόσφαιρο ήταν απλή. Πραγματοποιώντας όσο το δυνατόν περισσότερα ψυχαγωγικά παιχνίδια με τον τύπο του ζήλου και της αγάπης για το άθλημα που δεν μπορεί να περαστεί στους παίκτες. Ως νεαρό αγόρι φάνηκε να απορρίπτει τους πειρασμούς που τον περιβάλλουν, επιλέγοντας αντ 'αυτού να κουβαλήσει τα συναισθήματά του πάνω του και να κάνει πράγματα με τον σωστό τρόπο. Σε μια πρωτοφανή εποχή για το ποδόσφαιρο της Κολομβίας, ο Escobar αγκάλιασε να γίνει ένας βασικός συντελεστής από νεαρή ηλικία.

Μέχρι τη στιγμή που ο προπονητής της Nacional - και αργότερα της Εθνικής Κολομβίας - Francisco Maturana έβγαλε τον Escobar από τις ρεζέρβες και τον ώθησε στο “καζάνι” της ανάβασης στη Nacional, το συλλογικό επίπεδο στη Κολομβία καθοριζόταν σε μεγάλο βαθμό από αντιπαλότητες πόλεων και περιοχών και ποδοσφαιριστές, προπονητές ακόμα και διαιτητές χρηματοδοτούνταν από τα αφεντικά των καρτέλ. Επιπλέον, οι οικονομικές ενισχύσεις από τα καρτέλ βοηθούσαν στην διατήρηση ποδοσφαιριστών και στη προσέλκυση ταλέντων στην Κολομβία, αντί να τα απομακρύνουν.

Ο Andrés Escobar γεννήθηκε στο Μεντεγίν. Ένα αστικό τοπίο της Κολομβίας που ήταν η πρωτεύουσα του Διεθνούς εμπορίου κοκαΐνης και μια πόλη που κατά μέσο όρο μετρούσε 80 δολοφονίες την εβδομάδα. Η καλλιέργεια της μεσαίας τάξης σε μια τέτοια πόλη που μαστίζεται από εγκλήματα όπως το Μεντεγίν, έθεσε τον Andres σε αντίθεση με την ίδια τη μοίρα. Σε αντίθεση με πολλούς γύρω του είχε μια επίσημη εκπαίδευση και μια οικογένεια με βιώσιμες πηγές εισοδήματος και όταν ο Andres έπρεπε να διαλέξει ανάμεσα στο να συνεχίσει την εκπαίδευσή του για να βρει δουλειά ή να ξεκινήσει μια σταδιοδρομία στο ποδόσφαιρο, επέλεξε τη τολμηρή κίνηση και πήγε για το όνειρό του στη μέση της σύγκρουσης δύο κόσμων: το έγκλημα και το ποδόσφαιρο.

Η άνοδος του Escobar στην αριστεία του ποδοσφαίρου συνέπεσε με μια εποχή που αμαυρώθηκε από τα εκατομμύρια δολάρια που προέρχονται από τη βιομηχανία ναρκωτικών που δεν επηρέασε μόνο το ποδόσφαιρο, αλλά κυριολεκτικά χρηματοδοτούσε το άθλημα. Με έναν κατακερματισμένο σχεδόν μοιραίο τρόπο, ο υπεύθυνος για πολλά από αυτά μοιράστηκε το επίθετο του ποδοσφαιριστή: ο Pablo Escobar ή πιο ταιριαστά ο "El Patrón" (ο προστάτης”).

Με πολλούς τρόπους ο Andrés αντιπροσώπευε την ειλικρίνεια, την αφοσίωση και την αφοσίωση του φτωχού Κολομβιανού λαού. Το παιχνίδι του ως σέντερ μπακ για τη Nacional ήταν ένα μεγάλο μέρος της επιτυχίας που είχε ο σύλλογος πριν από το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1994. Η αντιπαλότητα Nacional-Independiente αφορούσε τόσο για το ποδόσφαιρο όσο και για τα συνδικάτα οργανωμένου εγκλήματος που τροφοδότησαν την κοκαΐνη στη πόλη. Καθώς η διαφθορά εισχώρησε στα τοπικά ντέρμπι, το “παιχνίδι μέσα στο παιχνίδι” απείλησε όχι μόνο να εκτροχιάσει τη λαμπρότητα στον αγωνιστικό χώρο αλλά και να βλάψει όποιον χάσει χρήματα για τους ηγέτες του καρτέλ στοιχημάτων.

Φιγούρες όπως ο Pablo Escobar - ο πιο ισχυρός Διεθνής διακινητής κοκαΐνης στον κόσμο, διατήρησαν τη σημασία, τη δύναμη και το κύρος, τιμωρώντας όλους όσους παρενέβησαν στις επιχειρήσεις τους οι οποίες επεκτάθηκαν για να ταιριάζουν με τη χειραγώγηση αγώνων. Όταν οι ποδοσφαιριστές της Nacional προσκλήθηκαν στο ράντσο του Pablo Escobar για να παρευρεθούν σε πάρτι και να λάβουν μπόνους, ήταν ο ταπεινός Andrés που απέρριψε προσφορές και δώρα γνωρίζοντας πολύ καλά ότι τα μετρητά ήταν λεφτά με αίμα και ότι η σχέση μεταξύ ποδοσφαίρου και οργανωμένου εγκλήματος έμοιαζε επικίνδυνη.

Οι παίκτες - πιο συγκεκριμένα οι αμυντικοί - όπως ο Escobar, είναι κατασκευασμένοι από μια σειρά από προσωπικές αξίες και με έντονη αίσθηση αρχών. Ήταν εμφανές στο παιχνίδι του για την Nacional και την Κολομβία ότι ο Andrés θα μπορούσε να παράγει ένα συνεχές και ήρεμο παιχνίδι αγώνα ανά αγω΄να, ακόμη και όταν ο κόσμος γύρω του γέμιζε από πυροβολισμούς, κραυγές και διαβολικές δωροδοκίες. Ο αριθμός “2” της Κολομβίας, ο βράχος της άμυνας έκανε το διεθνές του ντεμπούτο για τη χώρα του το 1988 στο Rous Cup όπου σημείωσε το πρώτο του γκολ κατά της Αγγλίας.

Ο 22χρονος Escober συμμετείχε στο Copa América της Κολομβίας το 1989 και συνέχισε να υπερέχει στην άγκυρα της κολομβιανής αμυντικής γραμμής μέσω των προκριματικών του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 1990 και του τουρνουά στην Ιταλία. Το 1991 αγωνίστηκε και στους επτά αγώνες της Κολομβίας στο Copa América στο δρόμο για την αξιοσέβαστη τέταρτη θέση.

Τη στιγμή που η Κολομβία έμοιαζε έτοιμη για το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1994, ο Escobar φορούσε το περιβραχιόνιο της ομάδας. Η ίδια η ενδεκάδα χαρακτηριζόταν από έξι παίκτες από την Nacional, ένας σύλλογος στον οποία ανήκε το περίφημο αφεντικό των καρτέλ Pablo Escobar μέχρι το θάνατό του το 1993. Ο θάνατος του “El Patrón” άφησε το Μεντεγίν σε χάος καθώς η βιομηχανία κοκαΐνης ήταν ουσιαστικά ελεύθερη για όλους και η προστασία που ο Pablo Escobar προσέφερε στους παίκτες του αγαπημένου του συλλόγου βρισκόταν σε κίνδυνο. Μετά από μια απογοητευτική απόδοση στους ομίλους, η Κολομβία απλά έπρεπε να νικήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες για να έχει την ευκαιρία να προχωρήσει στα νοκ - άουτ. Η πίεση της κατάστασης φαινόταν αισθητή.

Στις 22 Ιουνίου του 1994 το ΗΠΑ - Κολομβία στο Rose Bowl στην Πασαντένα ήταν μια αναμέτρηση γεμάτο ενθουσιασμό στην ηλιοφάνεια της Νότιας Καλιφόρνιας. Τα ζωγραφισμένα πρόσωπα έλαμπαν με ευτυχία, καθώς τα χαρτάκια και οι κολλητικές ταινίες πετάγονταν από τους 93.869 οπαδούς. Οι Αμερικανοί ποδοσφαιριστές έμοιαζαν νευρικοί αλλά και ενεργητικοί. Οι Κολομβιανοί συγκινημένοι και πολλοί επαγγελματικοί.

Δεν μοιάζει τόσο δραματικό το παιχνίδι να κρίνεται από ένα αυτογκόλ, ακόμα και σήμερα. Ο John Harkes απείχε 30 μέτρα από την εστία του Óscar Córdoba και αντί να σουτάρει, επέλεξε να πραγματοποιήσει μια σέντρα που ο τεντωμένος Escobar την έστειλε στα δικά του δίχτυα. Δεν μπορούσες να δεις την οδύνη στα πρόσωπα των Κολομβιανών ποδοσφαιριστών παρά μόνο να γιορτάσεις με τη μάζα.

Σε πραγματικό χρόνο, η σέντρα φαινόταν περισσότερο σαν ένα χαμηλό σουτ και εάν δεν είχε παρέμβει ο Escobar, η μπάλα πιθανότατα θα κατέληγε και πάλι στα δίχτυα από τον επερχόμενο Earnie Stewart. Μερικοί λένε ότι το λάθος οφείλεται στην τοποθέτηση του τερματοφύλακα και στο γεγονός ότι ο Harkes αφέθηκε μόνος να διασχίσει όλη αυτή την απόσταση, αλλά η ανάλυση ενός τέτοιου παιχνιδιού είναι λάθος επειδή πρόκειται για το ποδόσφαιρο: ένα παιχνίδι που εξαρτάται από τη μοίρα, την τύχη και τα λάθη.

Τον αγώνα δεν τον θυμόμαστε για τα 90 λεπτά, ούτε για το γκολ του Ernie Stewart στο 52’ ή για το τέρμα της παρηγοριάς του Adolfo Valencia στο 90’. Ο καθένας θυμάται μερικά κεντρικά και τραγικά δευτερόλεπτα γύρω από το 35’ που αποδείχτηκε εν τέλει και το ζήτημα ζωής και θανάτου για τον Andrés Escobar της Κολομβίας. Μετά το μοιραίο αυτογκόλ και το μετέπειτα αποκλεισμό της Κολομβίας ύστερα από τη νίκη γοήτρου στο τελευταίο τους αγώνα επί της Ελβετίας, οι περισσότεροι παίκτες της Κολομβίας αρνήθηκαν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους και επέλεξαν να αφήσουν την κατάσταση να κρυώσει.

Για μια ακόμη φορά ανυπόμονος και περήφανος, ο Andres αρνήθηκε να πέσει στο κόσμο της δυστυχίας που δημιούργησε ο Τύπος της Κολομβίας, οι ποδοσφαιριστές, οι άνθρωποι και τα συνδικάτα οργανωμένου εγκλήματος. Ο ποδοσφαιριστής έγραψε και ένα άρθρο στην εφημερίδα της Μπογκοτ, El Tiempo, παραδεχόμενος το λάθος του εκφράζοντας την ειλικρινή του συγνώμη και αναγνωρίζοντας την προσωπική του ευθύνη και την ευθύνη της ομάδας για χαμηλή απόδοση. Ολοκλήρωσε κρυφά το κομμάτι με την φράση: "Τα λέμε σύντομα, γιατί η ζωή δεν τελειώνει εδώ".

Ως παίκτης ο Andrés Escobar δεν απομακρύνθηκε ποτέ από την ευθύνη και ως άνθρωπος δεν ήταν διαφορετικός. Απρόθυμος να αφήσει τον αλαζονικό όχλο να τον νικήσει για αυτό που θεωρούσαν ως ανήκουστο λάθος, ο Andres κάλυψε τις βαρύτητες της καταδίκης του Παγκοσμίου Κυπέλλου. Η ομάδα απέτυχε κατά τη διάρκεια των τριών αγώνων της. Η Κολομβία - ένα ποδοσφαιρικό έθνος με φορτωμένο ρόστερ - θα έπρεπε να τα πάει καλύτερα και αν και όλοι το ήξεραν ότι είναι γεγονός, η κοινωνία έχει έναν τρόπο να δημιουργεί στους ποδοσφαιριστές τους τελευταίους αποδιοπομπαίους τράγους.

Μετά από μια έξοδο μαζί με τους φίλους του σε ένα νυχτερινό κέντρο του Μεντεγίν για να γιορτάσει τη μεταγραφή του στη Milan και να πει αντίο, αντιμετώπισε μια επιθετική ομάδα που τον πείραζε και τον ενοχλούσε για το αυτογκόλ του. Οι αναφορές δείχνουν ότι ο Andrés βγήκε έξω από το νυχτερινό κέντρο διασκέδασης και περπάτησε έως το πάρκινγκ για να πάει στο σπίτι. Εκεί, τρεις άνδρες και μια γυναίκα τον πλησίασαν και μολονότι αναγνώρισε πάλι ότι το αυτογκόλ ήταν λάθος του, δύο από τους άντρες χρησιμοποίησαν τα όπλα και τον πυροβόλησαν έξι φορές. Ο Andrés Escobar κηρύχθηκε νεκρός σε κοντινό νοσοκομείο 45 λεπτά αργότερα.

Η κηδεία του Escobar προσέλκυσε περισσότερους από 120.000 ανθρώπους και η δολοφονία του προκάλεσε πολλούς παίκτες να εγκαταλείψουν την εθνική ομάδα, ενώ κάποιοι αποχώρησαν από το ποδόσφαιρο από φόβο. Ο Darío Escobar (πατέρας του Andres) δήλωσε αργότερα: «Ήταν αφοσιωμένος στο άθλημα, ποτέ δεν δημιούργησε σε κανέναν, κανένα πρόβλημα. Έπειτα τον σκότωσαν για το τίποτα ».

Η δολοφονία του Andrés Escobar εξακολουθεί να είναι μια από τις πιο τραγικές ιστορίες στο ποδόσφαιρο. Αντί να μιλάμε για τους δολοφόνους που διέπραξαν το έγκλημα, είναι καλύτερο να διατηρήσουμε την κληρονομιά και τη μνήμη του ανθρώπου που διακατεχόταν από μια σφιχτή αίσθηση αρχών και αρνήθηκε να αφήσει το κόσμο της τρέλας να τον περιβάλλει.