Ίμια 1996: Μια μικρή ανάλυση

Σε αυτό μας το άρθρο θα εμβαθύνουμε περισσότερο στα τεκταινόμενα εκείνων των ημερών και θα δώσουμε την δική μας ματιά.

Όπως αναφέρθηκε και στο προηγούμενο άρθρο μας, η Τουρκία με αφορμή το ναυτικό ατύχημα του πλοίου "Φιγκέν Ακάτ" στην Μικρή Ίμια (Ανατολική), εξέδωσε στις 29 Δεκεμβρίου 1995 διακοίνωση με την οποία αμφισβήτησε την κυριότητα των βραχονησίδων του Συμπλέγματος των Ιμίων.

 Αναλυτικά. η Τουρκία δεν θεωρεί ότι τα Ίμια είναι νησιά αλλά «βράχοι», συνεπώς καθότι τα διεθνή κείμενα έχουν καθορίσει το καθεστώς των νήσων που κατονομάζονται ρητώς, οι περιπτώσεις νησίδων όπως τα Ίμια, οι Καλόγεροι, η Ζουράφα, η Παναγιά κ.α, δεν εμπίπτουν στις διατάξεις των προλεγομένων κειμένων. Οι βραχονησίδες αυτές έχουν απροσδιόριστη κυριαρχία (γκρίζες ζώνες). Επιπλέον το Türk Dışişleri Bakanlığı, υποστήριξε ότι το Ιταλο-τουρκικό πρωτόκολλο του 1932 δεν ίσχυε, διότι δεν πρωτοκολλήθηκε στη Γραμματεία της Κοινωνίας των Εθνών. Δηλαδή η Τουρκία αμφισβήτησε το σύνολο της ελληνοτουρκικής οριογραμμής στα Δωδεκάνησα.

Σε αυτές τις αιτιάσεις η Ελλάδα απάντησε στις 9 Ιανουαρίου 1996, με ρηματική διακοίνωση απορρίπτοντας τις τουρκικές θέσεις. Αποτέλεσμα, από τις 17 Ιανουαρίου στην περιοχή να υπάρχει έντονη παρουσία ελληνικών και τουρκικών πολεμικών ναυτικών και αεροπορικών μονάδων.

Η διπλωματική αυτή ελληνοτουρκική διαμάχη και ο δραματικός τρόπος που παρουσιάστηκε απο τα ελληνικά και τα τουρκικά ΜΜΕ είχε σαν αποτέλεσμα στις 25 Ιανουαρίου, κλιμάκιο δημόσιων λειτουργών με επικεφαλής τον τότε Δήμαρχο Καλύμνου, να αποβιβαστεί στο ανατολικό νησί και να υψώσει την ελληνική σημαία. Η τουρκική απάντηση δεν άργησε να έρθει. Στις 27 Ιανουαρίου κλιμάκιο της Hürriyet, με επικεφαλής τον Cesur Sert, προσγειώθηκε στη μικρή Ίμια, υπέστειλε την ελληνική σημαία, και παράλληλα ανάρτησε την αντίστοιχη τουρκική. Μάλιστα, οι Τούρκοι δημοσιογράφοι παρουσίαζαν την ελληνική σημαία σε συνεντεύξεις τους σαν λάφυρο, πράγμα που εξόργισε την ελληνική κοινή γνώμη, υποχρεώνοντας την ελληνική κυβέρνηση να στρατιωτικοποιήσει την ένταση.

Ειδικότερα, στις 28 Ιανουαρίου σκάφος του ελληνικού πολεμικού ναυτικού, Κ/Φ «Αντωνίου», θα αντικαταστήσει τη σημαία στον επίμαχο βράχο. Έτσι, μια τοπική διαμάχη του τοπικού Έλληνα δημάρχου με μια τουρκική εφημερίδα θα γίνει επίσημο διμερές ζήτημα. Έτσι από τις 29 Ιανουαρίου  σημειώνονται μαζικές αεροπορικές υπερπτήσεις των Ιμίων από μαχητικά αεροσκάφη της ελληνικής και τουρκικής πολεμικής αεροπορίας, ενώ την ίδια μέρα, σκάφη της τουρκικής ακτοφυλακής (Sahil Güvenlik) αποπειράθηκαν να προσεγγίσουν τις δύο βραχονησίδες κατ επανάληψη, γεγονός που παρεμποδίστηκε από παραπλέουσες κανονιοφόρους του Π.Ν. και πλοία του Λιμενικού Σώματος. Μάλιστα, ολιγομελής ομάδα φύλαξης (Ο.Υ.Κ.) αποβιβάζεται στο ανατολικό νησί, ώστε να αποφευχθεί νέα απόπειρα υφαρπαγής της ελληνικής σημαίας.

Αυτή η άμεση κλιμάκωση, με στρατιωτικά μέσα, από την πλευρά της Ελλάδας θορύβησε την τουρκική πλευρά, η οποία φοβήθηκε ότι οι Έλληνες προσπαθούν να επιβάλουν τετελεσμένα στην περιοχή, καθώς όπως είδαμε στην αρχή, η Τουρκία αμφισβητεί την νομιμότητα της ελληνικής κυριαρχίας στα Δωδεκάνησα. Τότε συγκλήθηκε έκτακτη συνεδρίαση του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας στο οποίο μάλιστα, εξετάστηκε η πρόταση της βύθισης του ελληνικού στολίσκου που παρατάσσονταν στα Ίμια (περί τα 3 σκάφη εκείνη την στιγμή).

Η φιλοπόλεμη μερίδα (η πρωθυπουργός Çiller και ο ΥΠ.ΕΞ D. Baykal) ήταν υπέρ μιας προσπάθειας επίθεσης και ανακατάληψης της ανατολικής βραχονησίδας, αλλά και της νήσου Μεγίστης. Τελικά επικράτησε η πιο "μετριοπαθής" άποψη του Πρέσβη Inal Batu (αρμόδιου στο ΥΠ.ΕΞ. για τις ελληνοτουρκικές υποθέσεις), περί κατάληψης της δεύτερης νησίδας του συμπλέγματος των Ιμίων, η οποία παρέμενε αφύλακτη. Έτσι, σχεδιάστηκε η τουρκική επιχείρηση "Δελφίνη 1"  με έναρξη εφαρμογής, Τρίτη 30 Ιανουαρίου 1996.

Στις 07:20 το πρωί κατέπλευσε στην περιοχή η φρεγάτα F-240 Yavuz αφενός προς εφαρμογή του σχεδίου, αφετέρου προς άσκηση πίεσης προς την ελληνική πλευρά. Η Φ/Γ καθ’όλη τη διάρκεια της κρίσης παραβίαζε τα ελληνικά χωρικά ύδατα προσεγγίζοντας τα δύο νησιά. Στη διάρκεια της ημέρας και ενώ κλιμακώθηκε η αεροπορική παρουσία εκατέρωθεν, προστέθηκαν και επιπλέον έξι τουρκικά σκάφη. Με αυτό τον τρόπο η Τουρκία ήθελε να δείξει ότι ετοιμάζει αποβατική ενέργεια στην ανατολική Ίμια ώστε να υποχρεωθεί η ελληνική πλευρά να δώσει προσοχή σε εκείνη την νησίδα. 

Τελικά, μεταξύ 01:20 και 01:40 το ξημέρωμα της 31ης Ιανουαρίου, 12 άνδρες των επίλεκτων υποβρύχιων ειδικών δυνάμεων της Τουρκίας SAT/SAS (Sualtı Taarruz/ Sualtı Savunma), αποβιβάστηκαν από το κατάστρωμα της «Yavuz» σε 3 λέμβους Zodiac και τάχιστα διεκπεραιώθηκαν στη νησίδα. Προηγήθηκε η αιφνιδιαστική προσέγγισης της νησίδας από την τουρκική φρεγάτα. Να σημειωθεί επίσης, ότι από τις 21:40 της 30ης Ιανουαρίου, πραγματοποιούνταν οι περίφημες συνομιλίες Προέδρου Clinton με Çiller, Demirel και Σημίτη προς ειρηνική διευθέτηση της λύσης, κάτι, που δεν εμπόδισε την τουρκική πλευρά από το να πραγματοποιήσει την στρατιωτική επιχείρηση στα Ίμια.

Εν κατακλείδι, αυτό που βγαίνει σαν συμπέρασμα από τα παραπάνω είναι ότι: 

1) Οι Τούρκοι στην προσπάθειά τους να αλλοιώσουν ή να αμφισβητήσουν διεθνώς την ελληνική εθνική κυριαρχία χρησιμοποίησαν "ειρηνικά" μέσα και μη στρατιωτικό προσωπικό (περιστατικό Φιγκέν Ακάτ - δημοσιογράφοι της Hürriyet).

2) Η τουρκική πολιτική ηγεσία ήταν σε άμεση επαφή με την αντίστοιχη στρατιωτική και η πρώτη χρησιμοποιούσε την δεύτερη για την επίτευξη πολιτικών στόχων. Για αυτό και δεν ακυρώθηκε η κατάληψη της δυτικής Ίμια παρά την διαμεσολάβηση του αμερικανικού παράγοντα.

3) Η ελληνική πλευρά, μετά το επεισόδιο των Τούρκων δημοσιογράφων δεν έπρεπε να κλιμακώσει με την χρήση στρατιωτικών μέσων, τουλάχιστον όχι τόσο απότομα. Αν για παράδειγμα μετά το επεισόδιο, η ελληνική απάντηση ήταν μια ομάδα άοπλων Ελλήνων πολιτών από τα Δωδεκάνησα ή την Κάλυμνο, πηγαίναν για ένα Σαββατοκύριακο, με ιδιωτικά μέσα, και στα δύο νησάκια του συμπλέγματος και έμεναν εκεί, η Τουρκία δεν θα μπορούσε να εμπλέξει στρατιωτικά μέσα και θα μιλούσαμε για άλλου τύπου κρίση.

Πηγές: 

Παούνης Θ. Νικόλαος " Η Ελληνοτουρκική Αντιπαράθεση στα Ίμια¨. ΕΛΙΑΜΕΠ. 2017

Παούνης Θ. Νικόλαος  Ίμια 1996 «o bayrak inecek». Εκδόσεις Σταμούλη Μάρτιος 2013.