Ο πόλεμος των ρόδων: η περίοδος του Ερρίκου του ΣΤ'

Ο Ερρίκος ο Ε' πεθαίνει στις 31 Αυγούστου του 1422. Τον διαδεχεται ο ανήλικος εννιάχρονος γιός του, Ερρίκος ο ΣΤ'. Τον Σεπτέμβριο του 1423, κλήθηκε το βασιλικό Κοινοβούλιο και ορίστηκε συμβούλιο αντιβασιλείας υπό τον θείο του, Χάμφρεϊ του Γκλόστερ, μικρότερο γιο του βασιλιά της Αγγλίας Ερρίκου Δ΄, μέχρι την εποχή ενηλικίωσης του βασιλιά, με περιορισμένες αρμοδιότητες. Ο ετεροθαλής αδελφός του Ερρίκου Δ΄, επίσκοπος Ερρίκος Μπωφόρ, είχε σημαντική θέση στο συμβούλιο, ενώ ο μεγαλύτερος εν ζωή γιος του Ερρίκου Δ΄, Ιωάννης του Λάνκαστερ, ο άλλος του θείος, ορίστηκε αντιβασιλέας της Γαλλίας.

Η περίοδος αυτή της αντιβασιλείας ολοκληρώθηκε το 1437. Ο νέος βασιλιάς ήθελε να εφαρμόσει ειρηνική πολιτική στις σχέσεις της με την Γαλλία. Μέχρι τότε οι Γάλλοι εκμεταλλευόμενοι τον θάνατο του Ερρίκου του Ε' και την απουσία ισχυρού διαδόχου εξαπέλυσαν μια ισχυρή αντεπίθεση εναντίων των αγγλικών θέσεων στην Γαλλία, χάρις και στην δυναμική παρουσία της Ιωάννας της Λωρραίνης.  Ο Ερρίκος ΣΤ΄ δεν μπορούσε να ανταποκριθεί στον ρόλο του όταν ανέλαβε πλήρως τα δικαιώματά του ως βασιλιάς το 1437, γινόμενος έρμαιο ευνοούμενων ευγενών που τον πίεσαν να τερματίσει τον πόλεμο με την Γαλλία.

Ερρίκος ΣΤ΄ της Αγγλίας

Συγκεκριμένα, μετά το θάνατο του θείου του, Ιωάννη του Λάνκαστερ, δούκα του Μπέντφορντ, το 1435, περικυκλώθηκε από μη δημοφιλείς συμβούλους και αντιβασιλείς, οι πιο εξέχοντες εκ των οποίων ήταν ο θείος του Ερρίκου, Χάμφρεϊ Δούκας του Γκλόστερ, ο καρδινάλιος Ερρίκος Μπωφόρ και ο Γουλιέλμος του Σάφοκ. Οι δυο τελευταίοι αρκετά χρόνια αργότερα κατηγορήθηκαν για κυβερνητική κακοδιαχείριση και κακό χειρισμό του συνεχιζόμενου Εκατονταετούς Πολέμου με τη Γαλλία.  Ο επίσκοπος Μπωφόρ και ο Δούκας Γουλιέλμος του Σάφοκ έπεισαν τον βασιλιά ότι ο καλύτερος δρόμος για ειρήνη με την Γαλλία ήταν ο γάμος του με την ανιψιά του Καρόλου Ζ΄, Μαργαρίτα του Ανζού, κόρης του βασιλιά της Νάπολης Ρενέ Α΄, ξαδέλφου του Γάλλου βασιλιά. Ο Ερρίκος είχε ακούσει για την εκπληκτική της ομορφιά και έστειλε τον Σάφοκ να διαπραγματευθεί με τον Γάλλο βασιλιά. Ο Κάρολος συμφώνησε ότι θα την προσφέρει, αλλά χωρίς την τεράστια περιουσία της ως προίκα, παρά μονάχα τις κομητείες του Ανζού και του Μαιν, κάτι που συμφωνήθηκε με την Συνθήκη της Τουρ και κρατήθηκε μυστικό από το Κοινοβούλιο.

Μαργαρίτα του Ανζού

Ο γάμος πραγματοποιήθηκε το 1445 και ο δυναμικός χαρακτήρας της Μαργαρίτας επηρέασε τον Ερρίκο, με αποτέλεσμα να έχει αυτή τον πρωταγωνιστικό ρόλο για αρκετό καιρό στην Αγγλία. Καθυστέρησε να δημοσιοποιήσει την υποτιμητική για την Αγγλία συνθήκη της Τουρ, γιατί φοβόταν τις αντιδράσεις του θείου του, Χάμφρεϊ του Γκλόστερ. Μόλις δημοσιοποιήθηκε, τμήμα του λαού εξοργίστηκε με τον Σάφοκ: οι Ερρίκος και Μαργαρίτα προσπάθησαν να τον υπερασπίσουν, λέγοντας ότι ήταν δική τους πρωτοβουλία ο γάμος και η Συνθήκη.

Στην συνέχεια απαλλάχθηκαν και από τον Ριχάρδο, δούκα της Υόρκης, που εξορίστηκε στην Ιρλανδία, και συνέχισαν το έργο τους δίνοντας περισσότερους τίτλους στους Σάφολκ και Μπωφόρ. Η κυβέρνηση άρχισε σταδιακά να γίνεται μισητή λόγω της άσχημης οικονομικής κατάστασης, της αλλαγής της νομοθεσίας και της απώλειας των περιοχών στην Γαλλία. Ο μεγαλύτερος στόχος (1447) ήταν ο δούκας του Σάφοκ που πιέστηκε να εξοριστεί, αλλά το πλοίο του μπλέχτηκε σε μάχη, ο ίδιος δολοφονήθηκε και το πτώμα του βρέθηκε αργότερα στην παραλία του Ντόβερ.

Την ίδια ώρα στην Γαλλία, μετά την πτώση των Παρισίων, η θέση της Αγγλίας είχε γίνει δεινή: ο δούκας της Υόρκης κατάφερε να ανακαταλάβει την Φεκάμπ και μερικές περιοχές της Νορμανδίας, έκανε καλή διακυβέρνηση στις περιοχές που είχε την εξουσία και μετά από 12 μήνες τον Νοέμβριο του 1439 επέστρεψε στην Αγγλία. Παρά το γεγονός ότι ήταν ένας από τους εξέχοντες ευγενείς, ο Ερρίκος ΣΤ΄ δεν τον έβαλε στο βασιλικό συμβούλιο.

Ριχάρδος της Υόρκης

Στην συνέχεια, διορίστηκε αντιβασιλιάς της Γαλλίας στις 2 Ιουλίου με τις ίδιες εξουσίες που είχε ο Μπέντφορντ, συναθροίζοντας με το μέρος τους υποστηρικτές του. Το 1443 ο Ερρίκος Δ΄ δημιούργησε την κομητεία του Σόμερσετ, τοποθετώντας ως Α΄ δούκα τον Ιωάννη Μπωφόρ, δίνοντας του έναν στρατό 8.000 ανδρών. Αντίθετα, αρνήθηκε να ενισχύσει τον Ριχάρδο στην προσπάθεια του να διατηρήσει τα σύνορα του στην Νορμανδία, κάτι που έκανε τον Ριχάρδο να υποπτευθεί ότι υπεύθυνος γι' αυτό ήταν ο Μπωφόρ. Αυτό ήταν αιτία για την δημιουργία μίσους ανάμεσα στην οικογένεια του Μπωφόρ και τον Οίκο της Υόρκης, που δεν θα αργήσει να εξελιχθεί στην συνέχεια σε εμφύλιο πόλεμο. Ο Ριχάρδος παρέμεινε στην θέση του στην Νορμανδία τα επόμενα χρόνια, όπου γεννήθηκαν στο Ρουέν τα παιδιά του Εδουάρδος, Εδμόνδος και Ελισάβετ.

Μόλις τελείωσε ο πενταετής διορισμός του, επέστρεψε στην Αγγλία και η αντιβασιλεία πήγε (1446) στον Εδμόνδο Μπωφόρ, 2ο κόμη του Σόμερσετ μετά τον θάνατο του αδελφού του. Ο Ριχάρδος διορίστηκε στην συνέχεια αντιβασιλιάς της Ιρλανδίας, με τον τίτλο του κόμη του Όλστερ: φαίνεται σαν μια προσπάθεια του Ερρίκου ΣΤ΄ να τον κρατήσει μακριά από τις υποθέσεις της Αγγλίας και της Γαλλίας. Παρέμεινε στην Αγγλία ως το 1449 και στην συνέχεια μετέβη με 600 άντρες στην Ιρλανδία, αλλά οι τεράστιες οικονομικές του ανάγκες τον ανάγκασαν να επιστρέψει στην Αγγλία. Αναγκάστηκε λόγω της τετελεσμένης οικονομικής του κατάστασης να δανειστεί το ποσό των 40.000 λιρών από το στέμμα.

Βασικό χαρακτηριστικό όλων αυτών των συμβούλων και των αντιβασιλέων ήταν ότι διαγκωνίζονταν για μια πιο καλή θέση στην αυλή του και τα μαχαιρώματα δεν ήταν κάτι σπάνιο. Σε όλες αυτές τις διαμάχες, ο Ερρίκος ΣΤ' δε συμμετείχε σχεδόν καθόλου, γι' αυτό και θεωρήθηκε αδύναμος και ανεπαρκής βασιλιάς. Επιπροσθέτως, ήταν διανοητικά ασταθής, που ίσως κληρονόμησε από τον παππού του, Κάρολο ΣΤ΄ της Γαλλίας. Ως το 1450, πολλοί θεωρούσαν ήδη τον Ερρίκο ανίκανο να ανταποκριθεί στα καθήκοντα και στις υποχρεώσεις του ως βασιλιάς ή ακόμα χεορότερα πως είναι βασιλιας αλλα ο ίδιος δρά σαν να μην ειναι ο βασιλιάς.

Το 1450, πραγματοποιήθηκε στο Κεντ μια βίαιη λαϊκή εξέγερση, με αρχηγό τον Τζακ Κέιντ, η πρώτη ένοπλη αμφισβήτηση της κεντρικής βασιλικής εξουσίας. Με αίτια εκβιασμούς από βασιλικούς αξιωματούχους και την αποτυχία του δικαστικού συστήματος να προστατέψει τους γηγενείς ιδιοκτήτες γης όλων των τάξεων. Οι επαναστάτες κατέλαβαν τμήματα του Λονδίνου, αλλά εκδιώχθηκαν από τους ίδιους πολίτες σε κάποια στιγμή, καθώς επιδόθηκαν σε πλιάτσικο. Οι επαναστάτες διαλύθηκαν μετά από υποτιθέμενη αμνηστία, αλλά ορισμένοι εκτελέστηκαν αργότερα, ανάμεσα στους οποίους και ο ίδιος ο Τζακ Κέιντ.

Δυο χρόνια αργότερα, ο Ριχάρδος, δούκας της Υόρκης, επέστρεψε στην Αγγλία ως αντιβασιλέας της Ιρλανδίας και βάδισε προς το Λονδίνο, ζητώντας την απομάκρυνση του δούκα του Σόμερσετ και ανασχηματισμό της κυβέρνησης. Σε αυτό το στάδιο, πολύ λίγοι ευγενείς δέχονταν μια τόσο δραστική λύση για το θέμα της εξουσίας του Ερρικού, με αποτέλεσμα ο Ριχάρδος να μην συγκεντρώσει ισχυρούς συμμάχους και να συλληφθεί στο Μπλάκχιθ του Λονδίνου. Φυλακίστηκε κατά τα έτη 1452-1453, αλλά ελευθερώθηκε με τον όρο ότι δε θα στασίαζε εναντίον της αυλής και δίνοντας όρκο πίστης προς τον βασιλιά.

Η αυξανόμενη λαϊκή δυσαρέσκεια, η πληθώρα ευγενών με ιδιωτικούς στρατούς και φέουδα, η διαφθορά της αυλής του Ερρίκου, η αυξανόμενη διχόνοια στην αυλή αντικατοπτριζόταν και σε ολόκληρη τη χώρα, οι βεντέτες των οικογένειών των ευγενών μεταξύ τους και η έλλειψη σεβασμού στη βασιλική εξουσία και στη δικαιοσύνη, συνήθως οικογένειες παλαιών ισχυρών αριστοκρατών κινούνταν εναντίον μικρότερων ευγενών, οι οποίοι είχαν αυξήσει τη δύναμη και την επιρροή τους λόγω των διαφόρων εξεγέρσεων εναντίον του Ερρίκου.

Όλα τα παραπάνω δημιούργησαν ένα πολιτικό κλίμα, ώριμο, για έναν εμφύλιο πόλεμο. Μιας και ο βασιλιάς επηρεαζόταν τόσο εύκολα, η εξουσία βρισκόταν στα χέρια των αυλικών που βρίσκονταν κοντύτερα στον ίδιο, με άλλα λόγια τον δούκα του Σόμερσετ και τους Λάνκαστερ. Ο Ριχάρδος της Υόρκης και οι υπόλοιποι υποστηρικτές του οίκου, που δε βρίσκονταν τόσο κοντά στη θέση εξουσίας, βρέθηκαν να χάνουν σταδιακά τη δύναμή τους, ενώ παράλληλα ο Ερρίκος πειθόταν να προσφέρει όλο και περισσότερη γη και εξουσίες στους Λάνκαστερ.

Το 1453, ο Ερρίκος υπέπεσε στην πρώτη του διανοητική κατάρρευση, μετα απο την οποία κατα καιρούς θα ακολουθήσουν μια σειρά πολλών άλλων, κατά την οποία δεν αναγνώριζε ούτε τον ίδιο το νεογέννητο γιο του, Εδουάρδο του Γουέστμινστερ. Οργανώθηκε τότε ένα συμβούλιο Αντιβασιλείας, με ηγέτη τον Ριχάρδο της Υόρκης ως Λόρδο προστάτη του βασιλείου. Ο Ριχάρδος φυλάκισε το δούκα του Σόμερσετ και υποστήριξε τους συμμάχους του, την οικογένεια των Νέβιλ, στη συνεχιζόμενη βεντέτα τους με τους Πέρσυ.

Ο Ερρίκος επανήλθε το 1455 και για άλλη μια φορά βρέθηκε υπό την επιρροή των κοντινότερων αυλικών του. Ο Ριχάρδος της Υόρκης εκδιώχθηκε από την αυλή από την ισχυρή και επιθετική σύζυγο του Ερρίκου, Μαργαρίτα του Ανζού, η οποία δρούσε ως ντε φάκτο ηγέτης των Λάνκαστερ και είχε φτιάξει μια συμμαχία ευγενών εναντίον του Ριχάρδου και της επιρροής του. O ανατραπείς Ριχάρδος, ο οποίος φοβόταν πιθανή σύλληψη και εκτέλεση του ίδιου με την κατηγορία της προδοσίας, αναγκάστηκε να καταφύγει σε ένοπλη αντίδραση το 1455. Οι δούκες της Υόρκης, Σάλσμπουρι και ο Ριχάρδος Νέβιλ, ΙΣΤ΄ κόμης του Γουόρικ, συναντήθηκαν στο Λέστερ, προετοιμαζόμενοι για συγκέντρωση στρατού. Στις 22 Μαΐου, ο βασιλιάς και ο Σόμερσετ συγκέντρωσαν έναν στρατό 2.000 ανδρών φτωχά εξοπλισμένο και έφτασαν στο Saint Albans, όπου τους περίμενε ο στρατός των αντιπάλων του, που ήταν μεγαλύτερος και καλύτερα εξοπλισμένος.

Όλα είναι έτοιμα για την πρώτη επίσημη μάχη του πολέμου των Ρόδων

(συνεχίζεται...)