Κύπρος: Τα νέα ευρήματα της ανασκαφής στο Πύλα-Κοκκινόκρεμος

Άποψη του Τομέα 5 της ανασκαφής στη θέση Πύλα-Κοκκινόκρεμος (φωτ.: Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου).

Tο Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου ανακοίνωσε τον τερματισμό της φετινής ανασκαφικής περιόδου στη θέση Κοκκινόκρεμος στην Πύλα, η οποία διεξάγεται υπό τη διεύθυνση του Joachim Bretschneider (του Πανεπιστημίου Ghent), του Jan Driessen (του Πανεπιστημίου Louvain) και της Αθανασίας Κάντα (Μεσογειακή Αρχαιολογική Εταιρεία).

Η ανασκαφή διεξήχθη από τις 27 Μαρτίου μέχρι τις 26 Μαΐου 2018 και πρόκειται για έναν οικισμό με μικρή διάρκεια ζωής, μεμονωμένο φαινόμενο στην ιστορία του νησιού κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού. Ο χώρος κατοικήθηκε για μια γενιά μέχρι την εγκατάλειψή του τον πρώιμο 12ο αιώνα π.Χ. και προσφέρει σημαντικές πληροφορίες σε σχέση με την κρίσιμη περίοδο του τέλους του 13ου και των αρχών του 12ου αιώνα π.Χ. Παλαιότερες ανασκαφές έδειξαν ότι ολόκληρο το πλάτωμα (έκτασης περίπου 7 εκταρίων) ήταν πυκνά κατοικημένο. Οι ανασκαφικές τομές στο πλάτωμα ανοίχθηκαν εντός του περιμετρικού τείχους, το οποίο διαθέτει δωμάτια μέσα στο πάχος του. Φέτος οι ανασκαφές συνεχίστηκαν τόσο στο δυτικό όσο και στο ανατολικό τμήμα του πλατώματος, στην προσπάθεια να γίνουν καλύτερα κατανοητά το σχέδιο, η οργάνωση και ο τομέας εξειδίκευσης του οικισμού.

Πύλα-Κοκκινόκρεμος: Στο Δωμάτιο 12-13 βρέθηκε λάκκος ο οποίος περιείχε έναν ακέραιο πίθο (φωτ.: Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου).

Τομέας 4
Στον τομέα 4.2 ανασκάφηκαν αρκετά δωμάτια είτε μερικώς είτε πλήρως. Βασικό χαρακτηριστικό είναι το μεγάλο πάχος της επίχωσης, η οποία σε μερικές περιπτώσεις, δίπλα από την πλαγιά του πλατώματος, φτάνει τα τρία μέτρα. Ενδείξεις στη στρωματογραφία υποδεικνύουν μια φυσική καταστροφή, πιθανώς σεισμό, που θα οδήγησε στην κατάρρευση τμήματος του πλατώματος και στη μερική σφράγιση των δωματίων που εφάπτονται σε αυτό. Η ανασκαφή αυτών των δωματίων έφερε στο φως στοιχεία που δείχνουν ότι η εγκατάλειψη του χώρου ήταν ξαφνική και πολύ σύντομη, προφανώς ενόψει ενός μεγάλου επικείμενου κινδύνου.

Έτσι, στο Δωμάτιο 8, περίπου 100 βαρίδια αργαλιού, άψητα, στη διαδικασία κατασκευής τους από άψητες λωρίδες πηλού, βρέθηκαν τοποθετημένα σε ένα κιβώτιο, το οποίο φθάρηκε και χάθηκε, πιθανώς ένα ωοειδές καλάθι, όπως δείχνει η θέση τους πάνω στο βράχο. Οι λωρίδες του πηλού ήταν ακόμη εύπλαστες. Είναι η πρώτη φορά που πηλός του 12ου αιώνα π.Χ. βρίσκεται σε τόσο μεγάλες ποσότητες και είναι ιδανική περίπτωση για επιστημονικές αναλύσεις. Θραύσματα άνθρακα και καμένου χώματος, που βρέθηκαν θαμμένα κάτω από την κατάρρευση του πλατώματος, θα δώσουν σημαντικές πληροφορίες σε σχέση με τη χρονολόγηση της εγκατάλειψης και της μερικής καταστροφής ορισμένων από τα κτίρια.

Περισσότερα βαρίδια αργαλιού, ψημένα αυτή τη φορά, βρέθηκαν στα Δωμάτια 15 και 16, υποδεικνύοντας την πιθανή παρουσία εκεί ενός αργαλειού.

Στο Δωμάτιο 12-13 βρέθηκε ένας λάκκος, ο οποίος περιείχε έναν ακέραιο πίθο.

Στον Τομέα 4.1 η ανασκαφή συνεχίστηκε στα Δωμάτια 25 και 43-37b. Φάνηκε ότι αυτά τα δωμάτια συνεχίζουν προς τα ανατολικά, προς το κέντρο του δυτικού λοβού του πλατώματος.

Τομέας 5
Ο Τομέας 5 βρίσκεται στο νοτιοανατολικό τμήμα του ψηλότερου πλατώματος. Κατά τις πέντε ανασκαφικές περιόδους αποκαλύφθηκαν 34 χώροι, κτισμένοι σε τρία διαφορετικά επίπεδα. Οι χώροι 21-34 ανασκάφηκαν το 2018. Τα αρχιτεκτονικά στοιχεία σε αυτό τον τομέα σώζονται πολύ καλά, ειδικά αυτά που εφάπτονται στην πλαγιά. Μέχρι στιγμής φαίνεται ότι δεν υπήρχε ξεκάθαρη εξωτερική όψη στον άξονα βορρά-νότου, γεγονός που υποδεικνύει την παρουσία τείχους με εσωτερικά δωμάτια.

Οι χώροι 5.26 και 5.28 είχαν πρόσβαση στο εξωτερικό του οικισμού, η οποία φαίνεται ότι έκλεισε κάποια στιγμή. Σε τέτοια περίπτωση, οι λαξευτοί λάκκοι δίπλα από την είσοδο και στα δύο αυτά δωμάτια θα ανήκαν σε μια μεταγενέστερη φάση, καθώς δεν θα είχε νόημα η θέση τους δίπλα από την είσοδο. Άλλο σημαντικό στοιχείο στο χώρο 5.26 είναι ένας μεγάλος, καλά επεξεργασμένος πελεκητός λίθος, τραπεζοειδούς σχήματος.

Στο χώρο 5.31 βρέθηκε ένα σύνολο αντικειμένων: τρεις δωδεκάδες κομμάτια από μετάλλευμα, προσεκτικά στοιβαγμένα σε μια τετράγωνη επιφάνεια δίπλα από έναν ακέραιο πίθο, μια λίθινη σφύρα και ένα κομμάτι μολύβδου, με βάρος περίπου 2,5 κιλά. Τα αντικείμενα αυτά μαρτυρούν ότι το δωμάτιο χρησιμοποιήθηκε ως τμήμα ενός εργαστηρίου μετάλλου. Χάλκινα αντικείμενα βρέθηκαν στους χώρους 5.2 (ανασκάφηκε το 2014) και 5.21. Ο τελευταίος χώρος απέδωσε μια μεγάλη συγκέντρωση από περισσότερα από 100 θραύσματα από χάλκινα αντικείμενα, καθώς και ένα δρεπάνι, μια αιχμή βέλους και ενώτια. Φαίνεται ότι όλα αυτά τα χάλκινα αντικείμενα ήταν τοποθετημένα σε ένα δοχείο. Άλλα ενδιαφέροντα ευρήματα είναι ένας μεγάλος λίθινος τριποδικός τριπτήρας ή δοχείο (χώρος 5.25) και μια χάλκινη αιχμή βέλους, πιθανώς σκόπιμα τοποθετημένη μέσα στη σχισμή ενός πατώματος στον φυσικό βράχο (χώρος 5.28).

Μεγάλο λατομείο ασβεστόλιθου που εντοπίστηκε κατά την τοπογραφική επισκόπηση του λόφου του Κοκκινόκρεμου (φωτ.: Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου).

Τοπογραφική επισκόπηση
Κατά την τοπογραφική επισκόπηση του λόφου του Κοκκινόκρεμου εντοπίστηκε ένα μεγάλο, μέχρι πρόσφατα αδημοσίευτο, λατομείο ασβεστόλιθου. Βρίσκεται αμέσως κάτω από τον δυτικό λοβό του πλατώματος στο οποίο βρίσκεται ο οικισμός της Ύστερης Εποχής του Χαλκού (Τομέας 4) και έχει έκταση περισσότερα από 500 τ.μ., με πλάτος 40 μ. και μήκος 15-24 μ. Η εξόρυξη του λίθου, η οποία γινόταν είτε με σμίλες είτε με λίθινες αξίνες, μαρτυρείται από τα συνήθη κανάλια εξόρυξης (περίπου 8 με 10 εκ. πλατιά) στο βράχο, όπως επίσης και από αρκετούς τετραγωνισμένους ογκόλιθους. Δεν βρέθηκαν όστρακα κεραμικής στην επιφάνεια, οπότε απαιτείται επιπλέον έρευνα για να διαπιστωθεί κατά πόσον το λατομείο χρονολογείται ήδη στην Εποχή του Χαλκού ή αν ανήκει στους ιστορικούς χρόνους, καθώς κατοίκηση αυτή την εποχή τεκμηριώνεται σε γειτονική θέση. Πολλοί ογκόλιθοι παρατηρήθηκαν επίσης επιφανειακά στη θέση του οικισμού της Εποχής του Χαλκού και ορισμένοι βρέθηκαν είτε επαναχρησιμοποιημένοι σε τοίχους ή ως ανώφλια.