Ajax: Η επιστροφή του στο γίγνεσθαι του Ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου

Δημήτρης Βαρσάνης

Παρειδωλία - η αντίληψη της εξοικείωσης όπου δεν υπάρχει - είναι ένα πιο συνηθισμένο ψυχολογικό φαινόμενο από ότι νομίζετε.

Συχνά αναφερόμενα παραδείγματα περιλαμβάνουν: να φτιάχνεις εικόνες σε σχηματισμούς σύννεφων, να απεικονίζεις έναν άνθρωπο στο φεγγάρι και να ακούς γνωστές φωνές από ένα τυχαίο θόρυβο. Στο Άμστερνταμ την περασμένη Τετάρτη αρκετές χιλιάδες οπαδοί του Ajax αντιμετώπισαν μια σοβαρή υπόθεση. Δεν θα μπορούσε να είναι - δεν ήταν - αλλά θα μπορούσε να έρθει το 1995 ξανά.

Στο πρώτο ημιτελικό του Europa League ο Ajax ήταν πολύ επιθετικός. Το ποδόσφαιρό τους ήταν καθαρό και γρήγορο. Σε ένα γενετικό και τακτικό αφιέρωμα στις περασμένες εποχές, ένα εύστοχα ευέλικτο 4-3-3 θεωρούσε την επίθεση ως την πιο αποτελεσματική μορφή άμυνας. Η ουσία του Total Football αναμειγνύεται άψογα με τον σύγχρονο αθλητισμό και τη πίεση ψηλά. Ήταν ένα νέο είδος του ολοκληρωτικού ποδοσφαίρου και ο Ajax βρίσκεται σε έναν ευρωπαϊκό τελικό για πρώτη φορά από το 1996. Όλα αυτά με μέσο όρο ηλικίας των ποδοσφαιριστών του 21 έτη και οκτώ μήνες.

Ενώ οι άμεσες συγκρίσεις με τους νικητές του Champions League του 1995 (και τους φιναλίστ το 1996) του Louis van Gaal απαιτούν απαλή υπερβολή, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο Ajax κάτω από τον Peter Bosz είναι κάτι το ξεχωριστό.

Η «φιλοσοφία» και το «στυλ παιχνιδιού» είναι όροι συχνά κακοποιημένοι από το συλλογικό τσίρκο του σύγχρονου ποδοσφαίρου. Ωστόσο στο Άμστερνταμ και στη σύντομα ονομαζόμενη Johan Cruyff Arena, οι ορισμοί τους φέρουν ένα πιο γνήσιο και σχεδόν αόριστο νόημα. Μια σύγχρονη έκδοση του Total Football τη φετινή σεζόν εξάγγειλε μια αναγέννηση για τον “Αίαντα”.

Η αναγέννηση του έρχεται εδώ και λίγο καιρό. Έχει περάσει πάνω από μια δεκαετία από τότε που ο Ajax έφτασε σε έναν Ευρωπαϊκό προημιτελικό και ακριβώς δύο δεκαετίες από τότε που έφτασε σε έναν ημιτελικό. Εν τω μεταξύ η εγχώρια κυριαρχία έχει καλύψει τις ρωγμές και σκοπεύει να τις ξεγελάσει.

Οι ρομαντικοί υποδηλώνουν ότι η χρυσή και πρόωρη γέννηση αυτής της εποχής είναι άμεσο αποτέλεσμα της βελούδινης επανάστασης του Cruyff, μιας συχνά άσχημης μάχης στο Διοικητικό Συμβούλιο για να επαναπροσδιορίσει τον Ajax στην αληθινή του φιλοσοφία. Οι πραγματιστές τονίζουν την πρόσφατη δουλειά του Bosz και του προσωπικού του και ότι ο Ajax τελικά αποδίδει στην μεταγραφική αγορά. Ενώ η επιρροή του Cruyff μπορεί και δεν πρέπει ποτέ να υποτιμηθεί η αλήθεια - όπως συμβαίνει πάντα - βρίσκεται κάπου στη μέση.

Τον Σεπτέμβριο του 2010 μια ήττα στο Bernabéu για το Champions League “έσκασε” μια απογοητευμένη σφραγίδα. Ο Cruyff - μέσω της στήλης του στην εφημερίδα De Telegraaf - θρήνησε ότι ο Ajax δεν ήταν πλέον μια υπερδύναμη του Ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου. Ο Ajax δεν ήταν πια ο Ajax. Υποστήριξε ότι το κλαμπ που αγαπούσε είχε χάσει το δρόμο του. Το να πετάει λεφτά σε αμφισβητούμενες ξένες εισαγωγές παρά να επενδύει στις ακαδημίες δεν ήταν καμιά πρόοδος. Έβλεπε ένα κλαμπ - το κλαμπ του - κακοσχεδιασμένα οργανωμένο από άνδρες με κοστούμια.

Ουσιαστικά είχε δίκιο. Πάντα το είχε. Η προσπάθεια να αντιγράψει τη Real Madrid, τη Bayern Munich ή ακόμα και τη Barcelona ήταν μάταιη. Ο Cruyff πρότεινε ότι η νόμιμη και μακροπρόθεσμη ευημερία του Ajax θα ισοδυναμούσε με πολλά βήματα πίσω προκειμένου να προχωρήσει. Ήταν μια επιστροφή στα δικά του δεδομένα. Οι επενδύσεις στη νεολαία αντικαθιστώντας τους άνδρες με τα κοστούμια με ένα τμήμα πρώην παικτών και προπονητών και η συλλογική φροντίδα και εμπιστοσύνη των νεαρών ποδοσφαιριστών στην πρώτη ομάδα ήταν οι ακρογωνιαίοι λίθοι.

Οι κριτικοί δήλωσαν ότι ο Cruyff ήταν απλώς νοσταλγικός, ότι επιθυμούσε απλούστερους καιρούς που δεν ταίριαζαν με τη σύγχρονη εποχή. Ο Ajax ήταν ένας σύλλογος διχασμένος από πολωμένους ήρωες και κατευθύνσεις. Οι οπαδοί του χωρίστηκαν ανάμεσα στον γεμάτο ρομαντισμό του Cruyff και τον δογματισμό μιας πιο πρόσφατης ιστορίας, την οποία εγκαθίδρυσε ο van Gaal το 1995. Επίσης υπήρχε μια γενιά που δεν γνώριζε τίποτα περισσότερο από τη σύγχρονη του μετριότητα. Η βελούδινη επανάσταση άνοιξε εκ νέου μια συχνά οργισμένη διαμάχη μεταξύ του Cruyff και του van Gaal.

Σε μια προσπάθεια να ηρεμήσουν τον Cruyff και να σταθεροποιήσουν τα συναισθήματα των φιλάθλων, οι πολύ κακοήθεις Διοικούντες του Ajax τον έκαναν μέλος του διοικητικού συμβουλίου το 2011. Λίγο αργότερα τα ίδια άτομα όρισαν τον Louis van Gaal ως Γενικό Διευθυντή χωρίς να συμβουλευτούν το καινούργιο μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου.

Αν και τα ιδανικά του ήταν υψηλά και οι προθέσεις του καθαρές, η βελούδινη επανάσταση ήταν μια φρικτή υπόθεση. Ο Cruyff και ο van Gaal αντιτάχθηκαν και ζητήθηκε ουσιαστικά από τους οπαδούς να επιλέξουν τη “μαμά” ή τον “μπαμπά” τους σε ένα πικρό διαγωνισμό δημοτικότητας. Αναπόφευκτα ο Cruyff και το όραμά του επικράτησαν.

Ακολούθησε μια ανακατεύθυνση και μια μετατόπιση ισχύος. Οι πρώην παίκτες Edwin van der Saar, Wim Jonk, Frank de Boer και Marc Overmars διορίστηκαν σε θέσεις προπονητών και συμβούλων και έγιναν η τεχνική καρδιά του Cruyff. Οι παλίρροιες της αλλαγής κατακλύστηκαν και ο Cruyff τραβούσε τις “χορδές” από την ασφαλή απόσταση του σπιτιού του στη Βαρκελώνη.

Με μια αμοιβαία αρμονία να συντηρείται από το De Boer στον αγωνιστικό χώρο, ο Ajax πήρε τέσσερις διαδοχικούς τίτλους της Eredivisie μεταξύ του 2011 και του 2014. Από πολλές απόψεις ο De Boer αντιπροσώπευσε τα όνειρα του Cruyff και τον πραγματισμό του Van Gaal σε ένα θνητό ον. Ωστόσο η ομάδα του ξεθωριάστηκε και αυτή η σημαντική Eυρωπαϊκή επιτυχία παρέμεινε σταθερά ψευδής. Το στυλ παιχνιδιού αραιώθηκε σε μια θάλασσα από πλάγιες μπαλιές και μια μονοτονία. Τα κέρδη από τις μεταγραφές των Luis Suárez, Christian Eriksen, Jan Vertonghen, Toby Alderweireld, Daley Blind έδωσαν μια αμφισβητήσιμη επανεπένδυση χρημάτων.

Η τεχνική καρδιά χτυπούσε όμως το “θηρίο” δεν ήταν καλά. Η PSV πήρε το πρωτάθλημα τη σεζόν 2014/15 με διαφορά 17 βαθμών. Ο Ajax στερούμενος από στυλ και ψυχαγωγία, έχασε την Eredivisie πέρυσι μέσα από τα χέρια της και ο De Boer αποχώρησε λίγο αργότερα. Στη θέση του στην κορυφή του προπονητικού δέντρου - ή μάλλον στη μέση του που ευθυγραμμίζει απαλά κάθε κλαδί και φύλλο για να λυγίσει, να ακουμπήσει και να ρέει με αισθητικό σκοπό - αυτή τη στιγμή κάθεται ο Peter Bosz.

Μετά τη πρόσληψη του τον Ιούλιο του 2016 ο Bosz χαρακτηρίστηκε ως μαθητής του Cruyff. Παρά το γεγονός ότι ποτέ δεν έπαιξε για τον Ajax ή δεν προπόνησε οποιαδήποτε από τις διάφορες ομάδες του, ο Bosz έθετε πάντα το καπέλο του σταθερά προς το Total Football. Ως νεαρός επαγγελματίας για τη Vitesse, αγόρασε ένα εισιτήριο διαρκείας του Ajax μόνο και μόνο για να παρακολουθήσει τον Cruyff από το 1981 έως το 1983 και στις τελευταίες του χρονιές. Μια ιστορία σχεδόν αρκετά γλυκιά για να συγχωρεθούν οι δύο θητείες του στη Feyenoord.

Η De Graafschap και η Heracles Almelo (οι μικρότεροι σύλλογοι της Eredivisie όπου προπόνησε ο Bosz) ήταν φημισμένες για το ενεργητικό και το επιθετικό τους ποδόσφαιρο. Όπως και με πολλούς ολλανδικούς συλλόγους, βασίστηκε στην ακαδημία και όχι στο μπάτζετ. Ο Bosz ενέπνευσε την εμπιστοσύνη σε αυτούς τους νέους και του προσέφεραν το περιβάλλον για να ευδοκιμήσει. Τον Ιανουάριο του 2016 πραγματοποίησε μια αλλαγή στη ζωή του καθώς ο Bosz διορίστηκε προπονητής της Maccabi Tel Aviv, όπου ο Jordi Cruyff κατέχει σημαντική επιρροή ως αθλητικός διευθυντής.

Παρά τις οικογενειακές συνδέσεις και τις εβδομαδιαίες ανεπίσημες συναντήσεις που πραγματοποιήθηκαν στο προπονητικό κέντρο του Τελ Αβίβ τον Μάρτιο του 2015, δεν υπάρχει καμία βεβαιότητα ότι ο Cruyff είχε δεσμεύσει τον Bosz στον Ajax με οποιονδήποτε τρόπο. Ως μια απώλεια για τον κόσμο ο Johan Cruyff απεβίωσε στις 24 Μαρτίου του 2016, τρεις μήνες πριν από την υπογραφή του Bosz στον Ajax.

Εάν το “θηρίο” δεν ήταν καλά κατά τη διάρκεια των τελικών σταδίων της εποχής του De Boer, τα αρχικά στάδια της ανάκαμψης του χρειάστηκαν χρόνο. Το καλοκαίρι του 2016 ήταν μια από τις πιο διστακτικές μεταβάσεις με μάζες οπαδών να μην εμπιστεύονται. Ο πρώτος σκόρερ τους Arkadiusz Milik μετακόμισε στη Napoli για 32 εκατομμύρια ευρώ, ο βασικός τους τερματοφύλακας Jasper Cillessen αντικατέστησε τον Claudio Bravo στη Barcelona και ο Bosz δεν φαίνεται να είχε πλήρη επίγνωση της κατάστασης.

Ο Ajax κέρδισε μόνο μια από τις τρεις πρώτες αγωνιστικές της Eredivisie τον Αύγουστο. Η νίκη του στη πρεμιέρα στη Sparta δεν έκανε τίποτα για να καλύψει τις απώλειες του στους επόμενους αγώνες. Ακολούθησαν μια ισοπαλία (2-2) ενάντια στη Roda και μια ήττα από τη Willem. Μια βαριά ήττα με 4-1 από τη Rostov στα πλέι οφ του Champions League αμαύρωσε τη διάθεση.

Ωστόσο από τότε καταγράφηκαν μόνο δύο ακόμα ήττες στο πρωτάθλημα. Αργά όμως σίγουρα σταθερά ο Ajax και ο Bosz δεν κοίταξαν ποτέ πίσω. Η “μαγεία” του προπονητή και η φιλοσοφία του συλλόγου μοιάζουν να είναι “αδελφές ψυχές” και επιβιώνουν μέχρι τώρα

Παρά την ανάληψη μιας αρκετά σταθερής οντότητας η σημερινή ομάδα ανήκει στον Bosz. Από τους 11 που αγωνίστηκαν στον τελευταίο αγώνα της περσινής σεζόν μόνο οι τρεις ξεκίνησαν εναντίον της Lyon. Είναι αλήθεια ότι οι τιμωρίες ελάφρυναν αυτό τον αριθμό. Οι τολμηρές αλλαγές έχουν αναζωογονήσει το σύλλογο. Όπως έκανε ο Cruyff σε επίπεδο Διοίκησης, ο Bosz το έκανε στην πρώτη ομάδα. Ο Ajax ξαναγυρνάει γεμάτος νεανική χαρά και υπέροχα διασκεδαστικός.

Κάτω από το τέρμα και το Total Football να το απαιτεί ο André Onana παίζει με τολμηρή προσπάθεια. Έχοντας ξεκινήσει την φετινή χρονιά ως μπακ - απ του Cillessen, ο Onana είναι απολαυστικός με την μπάλα στα πόδια του και όλο και πιο επιβλητικος στην πιο παραδοσιακή τέχνη και την επιστήμη του τερματοφύλακα. Στα 21 του μόλις ανακαλύφθηκε από την ακαδημία της Masia της Barcelona.

Επισημαίνοντας περαιτέρω ανατροπές στην τακτική ρευστότητα και στο Total Football η αμυντική τετράδα περιλαμβάνει έναν προσηλωμένο ακραίο και τον Davinson Sánchez, έναν κεντρικό αμυντικό που δεν φοβάται να μετατρέπεται προσωπικά από αμυντικογενή σε επιθετικογενή. Μια τακτική επιλογή στο πλαίσιο του Bosz, ο Sánchez αποκτήθηκε για πέντε εκατομμύρια ευρώ τον Αύγουστο και θα μπορούσε να είναι η επόμενη μεγάλη μεταγραφική τους πώληση.

Ο Daley Sinkgraven - ένας 21χρονος προσηλωμένος ακραίος - εισήλθε ως ένας επιθετικογενής φουλ μπακ. Ο Sinkgraven αντισταθμίζει τον απέναντι φουλ μπακ, το Joël Veltman ο οποίος είναι στα 25 του και είναι ένας πιο έμπειρος φυσικά αμυντικός.

Ένα άλλο παράδειγμα της τακτικής ευελιξίας του Bosz και το οποίο αναμφίβολα μεταμόρφωσε την χρονιά του είναι η χρησιμοποίηση του Lasse Schöne. Ο έμπειρος μέσος του Ajax μοιράζει και περνά μια πάσα όπως ο David Beckham του 2001. Ως πλέιμεικερ ο Schöne σπάει και εγκαθιστά σε ίσες αποστάσεις, καλύπτει τους αμυντικούς και εκτελεί τα φάουλ. Η έξυπνη παρουσία του δίνει επίσης τη δημιουργική ελευθερία του Hakim Ziyech.

Είναι αδύνατο να αποτυπωθεί ως εξτρέμ, μέσος ή επιθετικός, μιας και ο Ziyech είναι μια δημιουργική δύναμη που μπορεί να παίξει και στις τρεις θέσεις ταυτόχρονα. Προσθέτοντας τη γεμάτο ζωντάνια σύγχρονη έκδοση του Total Football, ο Ziyech είναι κάτι το φανταστικό. Με τη μπάλα στα πόδια μπορεί να μοιάζει με τον Matt Le Tissier ή τον Glenn Hoddle αυτής της εποχής. Το γρήγορο πόδι του, η φαντασία του και το ρεπερτόριο στις πάσες του είναι φυσικά. Όπως και η αμείλικτη δουλειά του δίχως τη μπάλα.

Στα 24 του ο Ziyech ήρθε από τη Twente τον Αύγουστο του 2016 έναντι 11 εκατομμυρίων ευρώ και είναι ένας από τους πιο έμπειρους παίκτες του Ajax. Με αρκετά χρόνια για ανάπτυξη και βελτίωση - η λήψη αποφάσεων στο τελευταίο τρίτο είναι μια συχνή κριτική - μπορεί να υποστηριχθεί με κάποια δύναμη επειδή ο Ziyech έχει την ικανότητα να γίνει ένας ολοκληρωμένος μεσοεπιθετικός.

Συμπληρώνοντας την τέχνη και τη δημιουργικότητα του Ziyech και του Schöne είναι ο αρχηγός του συλλόγου Davy Klaassen. Το άστρο του Άμστερνταμ ανήκει στο κλαμπ εδώ και 11 χρόνια και ενσωματώνει μια τοπική σύνδεση.

Ο πρωταγωνιστικός πυρήνας της επίθεσης - που έχει συνήθως τρεις άνδρες - τη μοιράζονται ο Bertrand Traoré και ο Kasper Dolberg. Ο δανεικός από τη Chelsea Traoré χρειάστηκε αρκετό χρόνο για να προσαρμοστεί. Αρχικά αναπτύχθηκε ως κεντρικός επιθετικός βρήκε χώρο, γκολ και ρευστότητα με το 19χρονο Dolberg να επιλέγεται για να κατευθύνει την επιθετική γραμμή.

Ο Dolberg έχει βάλει 20 γκολ σε μια αξιοσημείωτη πρώτη χρονιά και οι παρουσίες και επιδόσεις του Justin Kluivert (γιος του Patrick), του Amin Younes και του David Neres (μεταγραφή του Ιανουαρίου) παρέχει ένα αξιοζήλευτο πονοκέφαλο στον Bosz.

Πέρα από την επανεπένδυση μερικών χρημάτων της μεταγραφής του Milik για να φέρει τους Ziyech, Sánchez και Neres, ο Bosz και το προσωπικό του αξίζουν μεγάλη πίστωση για την εμπιστοσύνη και την έμφαση τους στην ακαδημία. Οι Kluivert και Matthijs de Ligt αρχικά επιλέχθηκαν για το ρόστερ της Under 19 του Ajax. Η βεβαιωμένη ικανότητα και ο αναβρασμός των τρυφερών χρόνων τους έκαναν και τους δύο να γίνουν πυλώνες του ρόστερ της πρώτης ομάδας. Ο De Ligt  - ο οποίος ήταν μέλος της ακαδημίας του από τα εννιά του - είναι ήδη ένας επιβλητικός κεντρικός αμυντικός και παίζει σαν έναν έμπειρο ποδοσφαιριστή.

Σε κάθε θέση ο Ajax έχει επιλογές και τα αντίγραφα του “άνθρακα” τελειοποιούνται με τον Jong Ajax. Εάν τα μεγάλα σωματεία της Ευρώπης έρθουν τη μεταγραφική περίοδο του καλοκαιριού δεν υπάρχει ανάγκη να πατηθεί το κουμπί πανικού. Ο Donny van de Beek, ο Kenny Tete, ο Abdelhak Nouri, ο Frenkie de Jong, ο Václav Černý, ο Kaj Sierhuis και ο Ché Nunnely προσφέρουν εναλλακτικές λύσεις.

Με την τεχνική καρδιά στη θέση της και τη σκόνη που εγκαταστάθηκε στις μάχες του Διοικητικού Συμβουλίου, η ειρήνη έχει απονεμηθεί στο Άμστερνταμ. Τα τελευταία χρόνια ξόδεψαν τα λεφτά ακριβώς όπως θα το ήθελε ο Cruyff. Να τα επενδύσει ήσυχα στην ακαδημία και στους προπονητές και να περιμένει υπομονετικά. Ο Bosz επιτάχυνε αυτό το έργο με ταπεινότητα, στωική αυτοπεποίθηση και με καταστροφικά αποτελέσματα.

Στο γήπεδο του και στους αγώνες του Europa League με τη Lyon, τη Schalke και την Copenhagen, ο Ajax έχει φτάσει σε νέο αποκορύφωμα. Παρά την τύχη τους στα εκτός έδρας παιχνίδια τους, στην Amsterdam Arena αύξησαν την αυθεντικότητα τους και έπεισαν το ευρύτερο κοινό. Η Ευρωπαϊκή επιτυχία - που λαχταρούσε ο De Boer - αναπάντεχα τοποθετήθηκε στον Bosz.

Εγχώρια καθώς η τεχνική καρδιά βρήκε τον πραγματικό ρυθμό της, η PSV κυριάρχησε στην Eredivisie. Αυτή τη σεζόν ωστόσο το Ρότερνταμ - εκτός συγκλονιστικού απροόπτου - θα γιορτάσει. Για τον “Αίαντα” η μεγαλύτερη επιτυχία του φέτος είναι η ανάκτηση της ταυτότητας του. Αναμφισβήτητα ένας μεγαλύτερος θρίαμβος σε σχέση με ένα πρωτάθλημα.

Η αναζωογονημένη ταυτότητα του Ajax έβαλε το κλαμπ σθεναρά πίσω στο χάρτη του Ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου και ανεξάρτητα από το πώς θα τελειώσει η περιπέτεια του στο Europa League, προκύπτουν πολλοί λόγοι για να χαμογελάσουν.