Με αφορμή την εθνική επέτειο της 25ης Μαρτίου αλλα και της γενικότερης ανάφλεξης μιας νέας ελληνοτουρκικής κρίσης, σκέφτηκα να παρουσιάσω μια ενδεικτική εικόνα των δύο κοινωνίων.
Η τουρκική εικόνα προέρχεται απο την έρευνα που πραγματοποιήσε το πανεπιστήμιο Bilgi της Κωνσταντινούπολης στο πλαίσιο του Black Sea Trust for Regional Cooperation Marshall και αποτελεί συνέχεια σχετικής μελέτης που ξεκίνησε το 2015 ο συνονόματος του Τούρκου προέδρου και επίκουρου καθηγητή Εμρέ Ερντογάν.
Η έρευνα, όπως την παρουσίασε το slpress.gr, η οποία πραγματοποιήθηκε, σε ένα δείγμα 2004 ατόμων άνω των 18 ετών σε 16 πόλεις, το διάστημα Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου 2017. Τα δε ευρήματα παρουσιάστηκαν στις 5 Φεβρουαρίου του 2018 στην Κωνσταντινούπολη, δηλαδή λίγες μέρες μετά την εισβολή στο Αφρίν.
Οι συνεντεύξεις έγιναν σε ψηφοφόρους των τεσσάρων βασικών κομμάτων: Το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (Ερντογάν), το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (Κεμαλικό), το Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών (κουρδικό) και το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (Γκρίζοι Λύκοι). Υπάρχουν επίσης ευρήματα και για το Καλό Κόμμα της Μεράλ Ακσενέρ, το οποίο ιδρύθηκε την περίοδο που έγινε η έρευνα.
Εκ των ερωτηθέντων, το 43,4% δήλωσε ότι ταυτίζεται περισσότερο με το κόμμα του Ερντογάν. Ένα 21,5% νιώθει πιο κοντά στις θέσεις του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος και ένα 11,5% με το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης. Μόνο ένα 9% ταυτίζεται περισσότερο με το Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών και ένα 5,5% με το νεοπαγές Καλό Κόμμα.
Το κόκκινο πανί για όλα τα κόμματα είναι το κουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών, καθώς το 53% το θεωρεί πολύ ξένο ιδεολογικά ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για το κόμμα του Ερντογάν πέφτει στο 24%. Είναι μια ένδειξη της ισχυρής αποδοχής που απολαμβάνει ο Τούρκος πρόεδρος. Η εικόνα δεν έχει αλλάξει από το 2015.
Οι ερευνητές προσπάθησαν, εφαρμόζοντας την κλίμακα της κοινωνικής απόστασης Bogardus, να καταμετρήσουν την προθυμία των Τούρκων να συμμετέχουν σε κοινωνικές σχέσεις με ανθρώπους διαφορετικών αντιλήψεων. Σαν να λέμε πόσο αποδέχεται ο ένας τον άλλο. Είναι εντυπωσιακό ότι το 79% των ερωτηθέντων απάντησε ότι δεν θέλει η κόρη του να παντρευτεί τον γιο ενός οπαδού άλλου κόμματος.
Το 74% αρνείται να συνεργαστεί επαγγελματικά με άτομα που διαφέρουν αρκετά ιδεολογικά-κομματικά. Το 70% δεν θέλει να τον έχει ούτε για γείτονα και η κατάσταση σοβαρεύει όταν το 68% δεν επιτρέπει στα παιδιά του να παίζουν με παιδιά γονιών που πρόσκεινται σε άλλο κόμμα.
Εκ των απαντήσεων, οι ερευνητές οδηγήθηκαν σε συμπέρασμα ότι η συντριπτική πλειονότητα των συμμετεχόντων -ειδικά οι οπαδοί του Ερντογάν και των Γκρίζων Λύκων- νιώθει «ηθικά ανώτερη» συγκριτικά με τους άλλους. Έτσι, προσδιορίζονται ως καλύτεροι πάνω σε συγκεκριμένα ζητήματα. Όπως η δουλειά προς όφελος της πατρίδας (92%), ο πατριωτισμός (91%), η εντιμότητα, ευφυία, γενναιοδωρία και το πόσο ανοιχτόμυαλος είναι κανείς.
Αντίθετα, το 86% πιστεύει για τους ιδεολογικά αντιπάλους του ότι αποτελούν απειλή για την πατρίδα. Το 84% πιστεύει ότι οι αντίπαλοί τους είναι εγωιστές και υποκριτές. Το δε 83% και 80% πιστεύουν ότι αντίπαλοι είναι σκληροί και αδαείς αντίστοιχα. Επίσης, σημαντικό είναι ότι το 72% των Τούρκων θεωρούν ότι οι ιδεολογικά αντίπαλοι είναι μισαλλόδοξοι.
Αυτό που εντυπωσιάζει είναι ότι ενώ οι ερευνητές έδιναν επιλογές και με μέσες απαντήσεις, αποφεύγοντας τη λογική ΝΑΙ-ΟΧΙ, οι συμμετέχοντες τις απέφευγαν. Το γεγονός επιβεβαίωσε στους ερευνητές την υψηλή πόλωση που επικρατεί στην τουρκική κοινωνία. Η οξύτητα φτάνει μάλιστα σε τέτοιο βαθμό που ένα σοκαριστικό 50% των ερωτηθέντων εγκρίνει την παρακολούθηση των τηλεφώνων των ιδεολογικών αντιπάλων.
Ο ένας στους δύο (47%) θεωρεί άσχημο να διαδηλώνει αυτός που δεν είναι συγγενής ιδεολογικά, ενώ το 44% δεν θέλει να βγαίνει ούτε ανακοίνωση για εκδηλώσεις που δεν εγκρίνει. Όσο μεγαλύτερη ιδεολογική απόσταση χωρίζει τους ανθρώπους τόσο μεγαλύτερη είναι η αδιαφορία έως και η προθυμία για τον περιορισμό των δικαιωμάτων του «άλλου».
O κοινωνικός αποκλεισμός φαίνεται να χτυπάει κόκκινο στην Τουρκία. Οι ψηφοφόροι του κουρδικού Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών απάντησαν, κατά μεγάλο ποσοστό, ότι το κράτος κάνει διακρίσεις σε βάρος τους. Το 43% θεωρεί ότι έχει χειρότερη αντιμετώπιση στα αστυνομικά τμήματα, στα κυβερνητικά γραφεία (35%) και στις αιτήσεις για εργασία (31%). Τα αντίστοιχα ποσοστά για το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης (Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα) είναι 27%, 28% και 25%. Φυσικά οι οπαδοί του Ερντογάν και των Γκρίζων Λύκων δεν αντιμετωπίζουν τέτοια προβλήματα.
Σύμφωνα με τους ερευνητές η πόλωση οφείλεται εν πολλοίς στο γεγονός ότι «η κομματική ταύτιση αλληλοεπικαλύπτεται με την πολιτική ταυτότητα» των Τούρκων πολιτών. Η κομματική επιλογή, δηλαδή, δεν είναι συμπτωματική ή πρόσκαιρη αλλά τους χαρακτηρίζει ευρύτερα, οπότε «οι κομματικές προτιμήσεις δεν αλλάζουν εύκολα«.
Ένα άλλο επίσης βασικό συμπέρασμα είναι ότι οι Τούρκοι αυτολογοκρίνονται («σπειροειδής γραμμή της σιωπής»). Δηλαδή, κρατάνε το στόμα τους κλειστό για πολιτικά ζητήματα όταν θα καθίσουν με μια παρέα φίλων ή δημοσίως. Ενδεικτικά, ένα ευαίσθητο θέμα για συζήτηση, όπως η επιβολή «κράτους έκτακτης ανάγκης», θα το συζητούσε το 64% των συμμετεχόντων μόνο σε ένα οικογενειακό τραπέζι. Όταν όμως πρόκειται να γίνει ένας διάλογος για το ίδιο θέμα στη γειτονιά ή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα στόματα «ράβονται». Μόνο το 25% των ερωτηθέντων θα άνοιγαν τέτοια συζήτηση στον τοίχο του Facebook.
Το 50% των χρηστών του Twitter δεν μοιράζονται ποτέ τις πολιτικές τους απόψεις ενώ το 60% ακολουθεί ανθρώπους που έχουν παρόμοιες απόψεις με τους ίδιους. Στο δε Facebook, τα δύο τρίτα των χρηστών έχουν φίλους μόνο όσους μοιράζονται τις ίδιες πολιτικές αντιλήψεις και επίσης μόνο το 7% των χρηστών μοιράζεται τις πολιτικές απόψεις του.
Οι οπαδοί του Ερντογάν προτιμούν να βλέπουν τα κανάλια Haber, ATV, TRT και Kanal 24 ενώ οι ψηφοφόροι του Γκρίζων Λύκων αρέσκονται στα Habertürk και Star. Οι δε κοσμικοί του Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος και του Καλού Κόμματος προτιμούν τα δυτικόφερτα CNN Türk, FOX TV και Halk TV.
Οι υποστηρικτές του Ερντογάν και οι Γκρίζοι Λύκοι διαβάζουν τις εφημερίδες Milliyet, Sabah, Yeni Şafak και Karar ενώ οι υποστηρικτές του Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος ενημερώνονται από τη Sözcü και την Cumhuriyet. Οι δε υποστηρικτές του Καλού Κόμματος διαβάζουν την Hürriyet και την Yeniçağ.
Οι Τούρκοι συνεχίζουν μια παράδοση χαμηλής συμμετοχής στα κοινά με τους πιο ακραίους να είναι περισσότερο συμμετοχικοί. Ενδεικτικά μόνο το 5% των ερωτηθέντων συμμετείχαν στις διαδηλώσεις του Γκεζί. Ωστόσο, εκ των συμμετεχόντων στην έρευνα, το ποσοστό ανεβαίνει σημαντικά όταν ρωτήθηκαν για τις διαδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν την επαύριο του αποτυχημένου πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016. Το 26% βγήκε στους δρόμους και φυσικά ειδικά για τους οπαδούς του κόμματος του Ταγίπ Ερντογάν το ποσοστό εκτοξεύεται στο 43%.
Οι θεσμοί που εμπνέουν περισσότερο εμπιστοσύνη είναι ο στρατός (74%) η Προεδρία (57%), τα Πανεπιστήμια (57%) και η Κυβέρνηση (57%). Πρόκειται για ένα εύρημα που δεν εξέπληξε τους ερευνητές. Ωστόσο, εξαρτάται σε ποιο κόμμα ανήκει κανείς. Οι οπαδοί του Ερντογάν εμπιστεύονται κατά 93% τον Πρόεδρο της χώρας και κατά 89% τον Στρατό και την Κυβέρνηση. Οι οπαδοί των Γκρίζων Λύκων εμπιστεύονται μεν το στρατό (87%), αλλά πολύ λιγότερο τον Πρόεδρο (53%) και την Κυβέρνηση (51%).
Αν δει όμως κανείς τα αντίστοιχα αποτελέσματα για το Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα και το Καλό Κόμμα η εικόνα αλλάζει δραματικά. Μόνο το 9% των κεμαλιστών εμπιστεύονται τον Πρόεδρο και 10% την Κυβέρνηση. Οι υποστηρικτές του Ερντογάν εμπιστεύονται επίσης τέσσερις φορές περισσότερο το Κοινοβούλιο και τις Δημαρχίες, ενώ δείχνουν την τριπλάσια εμπιστοσύνη στα κόμματα από ότι οι οπαδοί του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος.
Σύμφωνα με την έρευνα, η εξωτερική πολιτική και η στάση απέναντι στους Σύριους είναι τα μόνα σημεία που υπάρχει ομοφωνία στους οπαδούς όλων των κομμάτων: Είναι κοινή αντίληψη ότι οι Σύριοι πρέπει να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Επίσης, είναι χαρακτηριστική η αίσθηση του αντι-αμερικανισμού που αφήσανε οι απαντήσεις των συμμετεχόντων. Όλοι του θεωρούν τις ΗΠΑ την πλέον μεγαλύτερη απειλή για την Τουρκία
Αν και υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στους υποστηρικτές των πολιτικών κομμάτων, ως προς το πώς αντιλαμβάνονται την ΕΕ, υπάρχει ένα σοβαρό στοιχείο. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο ένα 49% του κουρδικού Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών θα έλεγε «ναι» σε ένα ενδεχόμενο δημοψήφισμα για ένταξη στην ΕΕ. Πρόκειται για το υψηλότερο ποσοστό, καθώς για τα υπόλοιπα κόμματα δεν γίνεται λόγος. Το αμέσως υψηλότερο το συγκεντρώνουν οι Γκρίζοι Λύκοι με ένα 20%. Είναι φανερό, εκ της έρευνας του πανεπιστημίου Bilgi, ότι οι Τούρκοι δεν θέλουν την ΕΕ.
Απο την άλλη, οι Έλληνες όπως παρουσίασε η εφημερίδα Καθημερινή, οι Ελληνες «επιστρέφουν» στην Ευρώπη. Η νέα έρευνα της διαΝέοσις με τίτλο «Τι πιστεύουν οι Ελληνες», καθίσταται πλέον εμφανές ότι υποχωρεί η παραζάλη του ευρωσκεπτικισμού που είχε κυριεύσει τα μυαλά των Ελλήνων τα τελευταία χρόνια. Θα μπορούσε μ'αλιστα να υποστηρίξει κανείς ότι αναδύονται ήδη τρεις παράμετροι που μπορεί να σηματοδοτούν την έλευση μιας νέας εποχής.
Κατ’ αρχάς, η αποδοχή του ευρώ ενισχύθηκε σε σχέση με πέρυσι, ενώ αυξήθηκαν σημαντικά όσοι εκτιμούν ότι σε 10 χρόνια η χώρα θα εξακολουθεί να βρίσκεται στην Ε.Ε. Επάνω σε αυτή την πεποίθηση εκδηλώνεται μια σχεδόν ομόθυμη διάθεση ανάληψης ευθύνης. Οι Ελληνες αποδέχονται ότι η οικονομική κρίση οφείλεται κυρίως στις «δικές μας αδυναμίες». Η ομολογία αυτή συνοδεύεται από ένα ισχυρό αίτημα απογαλακτισμού της κοινωνίας από το κράτος. Πλέον διεκδικούμε ένα μικρότερο κράτος με λιγότερη παρέμβαση στην οικονομία. Σταθεροποιούμαστε στην Ευρώπη, αναπτύσσουμε αίσθημα ευθύνης και διεκδικούμε ένα διαφορετικό πρότυπο ανάπτυξης.
Πρόκειται για ένα τρίπτυχο με σαφή πολιτικά χαρακτηριστικά, που μπορεί να υποδεικνύει ότι μετά μια περίοδο άρνησης, θυμού και διαμαρτυρίας έχει ήδη ξεκινήσει μια εποχή αυτοπεποίθησης και δημιουργίας.
Οι απαντήσεις συσχετίζονται για πρώτη φορά με την ψήφο στο δημοψήφισμα του 2015 και αποκαλύπτεται ότι η τότε επιλογή δεν ήταν καθοριστική, καθώς δεν προσδιορίζει αντίστοιχες διχοτομήσεις σε άλλα ζητήματα. Δεν υπάρχουν, όμως, μόνο «καλά νέα», καθώς την ίδια ώρα ενισχύονται οι πιο συντηρητικές απόψεις στο πεδίο των κοινωνικών θεμάτων, ενώ η βαθύτερη διερεύνηση ορισμένων αντιλήψεων αποκαλύπτει θεμελιώδεις αντιφάσεις που ορίζουν τον εθνικό χαρακτήρα. Η τέταρτη έρευνα της διαΝΕΟσις (που ακολούθησε εκείνες του Απριλίου και του Νοεμβρίου 2015 καθώς και του Δεκεμβρίου του 2016) διεξήχθη σε συνεργασία με τη MRB Hellas και πραγματοποιήθηκε μεταξύ Ιανουαρίου και Φεβρουαρίου 2018.
Οι Ελληνες ισορροπούν με τρόπο εντυπωσιακό επάνω σε απροσδόκητες αντιφάσεις. Με την ίδια ευκολία που ομολογούν τη στέρεα αφοσίωσή τους σε παραδοσιακές αξίες, έθιμα και αντιλήψεις, εγκαταλείπουν τον έντονο σκεπτικισμό, ιδίως των τελευταίων τριών ετών έναντι της Ευρώπης και απαντούν σε ποσοστό 68% (από 53,5% τον Δεκέμβριο του ’16) ότι αξιολογούν ως θετική τη συμμετοχή της Ελλάδας στην Ε.Ε. Παράλληλα, κερδίζει έδαφος η αποδοχή του κοινού νομίσματος, η οποία ανήλθε στο 66% (από 60%).
Δεν θα πρέπει να υποτιμηθούν το 26% που επιθυμεί την έξοδο από το ευρώ, το 28% που επιμένει στην αποχώρηση από την Ευρώπη και το 48,9% που, υπό το βάρος της οικονομικής δυστοκίας των τελευταίων ετών, αποφαίνεται ότι η Ελλάδα ζημιώθηκε από τη συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Ενωση, ιδίως στο πεδίο της οικονομικής ανάπτυξης και της ευημερίας. Δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το συμπαγές υπόστρωμα δυσαρέσκειας που αποκαλύπτεται, όταν το 57% πιστεύει ότι η απόφαση ένταξης στην Ευρωζώνη ήταν λανθασμένη και το 58,2% αποφαίνεται ότι εκείνη που κυρίως είναι ωφελημένη από τη συμμετοχή της Ελλάδας στην Ενωση είναι η ίδια η Ενωση. Oλα αυτά προφανώς εκπορεύονται από την αίσθηση εγκλεισμού σε κάθε λογής αδιέξοδα, αλλά και τον συνδυασμό υπερηφάνειας και θυματοποίησης που χαρακτηρίζει τον Eλληνα.
Η επανεκτίμηση του κεκτημένου της θέσης της Ελλάδας στους ευρωπαϊκούς θεσμούς ενδεχομένως συσχετίζεται με την απρόσκοπτη πρόοδο της εφαρμογής του προγράμματος σταθεροποίησης χωρίς κάποια πολιτική παράταξη να μεθοδεύει τη δολιοφθορά της οικονομίας μέσα από την καλλιέργεια κλίματος κοινωνικής αναταραχής.
Προφανώς, όμως, επηρεάζεται και από την επιστροφή των προβληματισμών για την ειρήνη και την ασφάλεια λόγω των αναταράξεων σε όλα τα εθνικά θέματα.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι πολίτες προβλέπουν σε ποσοστό 84% (24,7% πάνω από τον Δεκέμβριο του ’16) ότι η Ελλάδα θα είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Eνωσης και σε 10 χρόνια από σήμερα. Ωστόσο, το 24,1% (από 33,4%) θεωρεί ότι τα συμφέροντα της χώρας θα εξυπηρετούνταν καλύτερα από μια προνομιακή σχέση με τη Μόσχα. Οι Ρώσοι εκφράζουν το «καλό» για το 66,9% των Ελλήνων, ενώ οι Τούρκοι βρίσκονται στη δυσάρεστη θέση να συμβολίζουν το «κακό» για το 67,7%. Σε ό,τι αφορά το ερώτημα για τον ιδανικό ηγέτη, την πρώτη θέση καταλαμβάνει ο Βλαντιμίρ Πούτιν με 30%.
Πρώτη φορά με τόσο σαφή τρόπο οι Ελληνες αναλαμβάνουν τις ευθύνες των λαθών τους και δείχνουν έτοιμοι για πρωτοβουλίες φυγής προς τα εμπρός. Η ενίσχυση της πεποίθησης για τη θέση της χώρας στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι έρχεται να συμπληρωθεί από τη διατύπωση ενός δυναμικού και εξωστρεφούς αιτήματος για ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης με φιλελεύθερα χαρακτηριστικά. Διατηρείται, βεβαίως, ισχυρή η πεποίθηση ότι «τα μνημόνια έκαναν περισσότερο κακό παρά καλό στην ανάπτυξη της χώρας» (78%), ότι ήταν «εφεύρημα των Ευρωπαίων για να μας εκμεταλλευθούν» (71%) και ότι η Ελλάδα μπορούσε μόνη της, χωρίς την Ευρώπη, να ξεπεράσει την κρίση (57,7%).
Ταυτόχρονα, όμως, τρεις στους τέσσερις δηλώνουν ευθαρσώς ότι η παρατεταμένη κρίση οφείλεται κυρίως σε «δικές μας αδυναμίες», οι οποίες εντοπίζονται στην «ανεπάρκεια και στη διαφθορά των ελληνικών κυβερνήσεων» (92,6%), στον εθισμό της κοινωνίας «στον δανεισμό και στην κατανάλωση πέρα από τις δυνατότητές της» (77,1%) καθώς και στα οργανωμένα συμφέροντα και στις συντεχνίες (66%).
Η νέα αντίφαση είναι ότι αυτή η θαρραλέα αυτοκριτική ωθεί έναν λαό που αποδοκιμάζει τα μνημόνια να προσδώσει πλειοψηφική δυναμική σε μια ατζέντα φιλελεύθερη (που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «μνημονιακή»). Οι Ελληνες επαναστατούν. Οι δύο στους τρεις θεωρούν ότι το κράτος επεμβαίνει υπερβολικά στον ιδιωτικό τομέα, ενώ το 65% απαιτεί τη μείωση της φορολογίας έστω κι αν το αντίτιμο είναι ο περιορισμός της κρατικής μέριμνας. Πρόκειται για πλήρη αντιστροφή των απόψεων που επικρατούσαν για το ίδιο θέμα πριν από τρία χρόνια. Θα έλεγε κανείς ότι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ μεταμόρφωσε τους πολίτες από οπαδούς του κρατισμού σε θιασώτες της ελεύθερης οικονομίας.
Η φορολογική θύελλα οδηγεί το 40,7% των πολιτών να δηλώνει ότι η φοροδιαφυγή είναι «θεμιτή άμυνα», η δυσαρέσκεια για την κρατική λειτουργία ωθεί τους δύο στους τρεις να δηλώνουν ότι πρέπει να καταργηθεί η μονιμότητα στο Δημόσιο, ενώ η οικονομική στασιμότητα έχει εκτοξεύσει στο 82,7% το ποσοστό όσων τοποθετούνται υπέρ των ξένων επενδύσεων. Η ορμή και η αποφασιστικότητα σε ό,τι αφορά την εγκατάλειψη του παραδοσιακού «ελληνικού μοντέλου» ανάπτυξης εκδηλώνονται επίσης στην απαίτηση για τη λειτουργία μη κρατικών πανεπιστημίων (60,2%) και στην πάνδημη υποστήριξη της «αξιολόγησης διδασκόντων» (89,5%) σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.
Συμπαγής είναι η απόρριψη κάθε σύνθετης ονομασίας για την ΠΓΔΜ που να περιλαμβάνει τον όρο «Μακεδονία». Το 65,9% των ερωτηθέντων δηλώνει την αντίθεσή του. Το ερώτημα δομήθηκε και με έναν εναλλακτικό τρόπο. Στην αρχή της διατύπωσης και προτού τεθεί το δίλημμα προστέθηκε η υπενθύμιση ότι «έπειτα από 25 χρόνια σταθερής ελληνικής στάσης στο θέμα του ονόματος, πλέον όλος ο υπόλοιπος κόσμος αποκαλεί τον βόρειο γείτονά μας “Δημοκρατία της Μακεδονίας”». Η διατύπωση αυτή ήταν αρκετή για να ανέλθει το «όχι» στο 71,7%, το οποίο υπερισχύει μεταξύ των ψηφοφόρων όλων των κομμάτων – ακόμα και του Ποταμιού, όπου το 48,5% αντιτάσσεται έναντι 47% που συναινεί. Θεωρείται, μάλιστα, τόσο ισχυρό, ώστε ενώνει σχεδόν πλήρως τους ψηφοφόρους του «όχι» με τους ψηφοφόρους του «ναι» στο δημοψήφισμα του 2015. Υποστηρίζεται από τους πρώτους με 68,5% και από τους δεύτερους με 63,2%.
«Ελληνας γεννιέσαι, δεν γίνεσαι» πιστεύει το 54,5% των συμπολιτών μας (από 47,2% τον Δεκέμβριο του ’16), αποκαλύπτοντας ένα χαρακτηριστικό που θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως ίχνος μιας εθνικιστικής ιδεολογίας.
Οι Ελληνες είναι ένας λαός με μεγάλη ιστορία, που παρά τη σημερινή κρίση ξεχωρίζει για την ευφυΐα και τον πολιτισμό του, υποστηρίζει το 74,6%. Και το 68,3% επαυξάνει, συμπληρώνοντας ότι «η Ελλάδα είναι μια μοντέρνα χώρα που δεν διαφέρει πολύ από τις άλλες χώρες της Ευρώπης».
Η έφεση στην αντίφαση επιβεβαιώνεται εκ νέου από το γεγονός ότι ο Ελληνας έχει άποψη άρτια για τον Ελληνα και χείριστη για... τους Ελληνες! «Ο Ελληνας ξεχωρίζει για την εργατικότητα και τον επαγγελματισμό του», πιστεύει το 86,1% την ίδια ώρα που το 69,6% θεωρεί ότι «οι Ελληνες ενδιαφέρονται πρωτίστως για το ατομικό τους συμφέρον, ακόμα και εις βάρος του συνόλου».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου