Ελληνική Μυθολογία: Αφροδίτη και Ήφαιστος

«Ουρανία, πολυτραγουδισμένη Αφροδίτη, γενέτειρα Θεά,
τις τρεις μοίρες κυβερνάς κι όλα τα γεννάς,
όσα στον ουρανό υπάρχουν και στην πολύκαρπη τη γη
και στο βυθό του πόντου, Μητέρα των Ερώτων,
έλα, γέννημα θεϊκό της Κύπρου…»
(Ορφικός Ύμνος 55, μετ. Χ. Μήνη)

Σύμφωνα με τη Θεογονία του Ησίοδου, γεννήθηκε όταν ο Κρόνος απέκοψε τα γεννητικά όργανα του πατέρα του, Ουρανού, και τα πέταξε στη θάλασσα. Από τον αφρό προήλθε η θεά, εξ' ού και το όνομά της. Κατά την Ιλιάδα του Ομήρου, είναι κόρη του Δία και της Διώνης. Ο Πλάτων υποστηρίζει στο «Συμπόσιον» πως αμφότερες οι αφηγήσεις είναι έγκυρες, αλλά αναφέρονται στη γέννηση διαφορετικών οντοτήτων: της Ουρανίας και της Πανδήμου Αφροδίτης, προστάτιδες του πνευματικού πλατωνικού εξειδανικευμένου και σαρκικού ηδονιστικού έρωτα αντίστοιχα. Παρόλο που οι εκδιδόμενες γυναίκες θεωρούσαν την Αφροδίτη προστάτιδά τους, η δημόσια λατρεία της ήταν σοβαρή, ιεροπρεπής και απέριττη.

Όπλα της πανώριας Θεάς η σαγηνευτική ομορφιά της και ο ακαταμάχητος ερωτικός πόθος. Η Αφροδίτη με το γλυκό πόθο, που μπορούσε να κυριεύσει όλους τους θεούς και τους θνητούς μα και τ’ αγρίμια της ξηράς και της θάλασσας, ασκούσε μεγάλη εξουσία σ’ ολόκληρο το σύμπαν. Η μεγαλύτερη διασκέδασή της ήταν να κυριεύει τους θεούς με ερωτικό πόθο για θνητές γυναίκες και τις θεές για θνητούς άντρες.

Ο Δίας θέλοντας να τιμωρήσει την Αφροδίτη επειδή συνεχώς με το ερωτικό της πάθος κυρίευε τους αθάνατους και τους παρέσυρε σε ερωτικές περιπέτειες με θνητούς και μετά τους περιγελούσε, αποφάσισε να την ρίξει στην αγκαλιά ενός θνητού. Έτσι καττάφερε να της προκαλέσει ερωτικό πόθο για τον Αγχίση, ένα νεαρό βοσκό πάνω στην Ίδη. Η Αφροδίτη αισθάνθηκε ακατανίκητη έλξη για το νεαρό βοσκό κι άρχισε με την βοήθεια των Χαρίτων να στολίζεται και να καλλωπίζεται. Στο τέλος η Αφροδίτη έδεσε στη μέση της τη θεϊκή ζώνη που έκλεινε τους πόθους και τους έρωτες και πέταξε στην Ίδη. Όταν έφτασε σ’ ένα ξέφωτο του βουνού, μεταμορφώθηκε σε βασιλοπούλα για να ξεγελάσει τον Αγχίση. Όταν έφτασε στην καλύβα του και την είδε ο νεαρός βοσκός θαμπώθηκε από την ομορφιά της και κατάλαβε πως ήταν κάποια θεά. Η Αφροδίτη όμως τον έπεισε πως ήταν η κόρη του βασιλιά της Φρυγίας Οτρέα και πως την είχε φέρει ο γοργοπόδαρος Ερμής για να ζευγαρώσει μαζί του. Ο Αγχίσης μη μπορώντας ν’ αντισταθεί στο ερωτικό πάθος που τον είχε κυριεύσει έσμιξε με τη θεά στο κρεβάτι της καλύβας κι από την ένωσή τους γεννήθηκε ο Αινείας.

Πολύ γνωστός είναι ο έρωτας της Αφροδίτης για τον Άδωνη, τον ομορφότερο νέο του κόσμου. Η ιστορία αρχίζει από πολύ παλιά. Μια βασιλοπούλα της Συρίας, η Μύρρα, καυχήθηκε ότι ήταν πιο όμορφη από την Αφροδίτη. Η θεά οργισμένη της προκάλεσε έναν ανόσιο έρωτα για τον πατέρα της, κατάφερε να τον ξεγελάσει και ενώθηκε μαζί του για δώδεκα νύχτες. Όταν συνήλθε από την παροδική τρέλα που της είχε στείλει η Αφροδίτη, κατάλαβε το θανάσιμο αμάρτημά της και έτρεξε στο δάσος να κρυφτεί. Η θεά τελικά τη λυπήθηκε και τη μεταμόρφωσε σε δέντρο, τη γνωστή Μυρσίνη. Αργότερα ο φλοιός του δέντρου έσκασε και βγήκε ένα παιδί που πήρε το όνομα Άδωνης. Η Αφροδίτη ενθουσιάστηκε από την ομορφιά του βρέφους και για να το προφυλάξει το έδωσε στην Περσεφόνη, τη σύζυγο του Άδη, να το μεγαλώσει στο σκοτεινό της βασίλειο. Όταν όμως ο Άδωνης μεγάλωσε και έγινε ένας πανέμορφος άντρας με πολύ ωραίο κορμί και θεϊκή όψη, η Περσεφόνη, μαγεμένη από την ομορφιά του, τον ερωτεύτηκε και αρνήθηκε να τον δώσει πίσω στην Αφροδίτη. Οι θεές άρχισαν να μαλώνουν και να χτυπιούνται αλλά καμιά δεν μπορούσε να υπερισχύσει. Έτρεξαν λοιπόν στον πάνσοφο Δία να τους λύσει τη διαφορά. Ο Δίας αποφάσισε ότι ο Άδωνης το ένα τρίτο του χρόνου θα το περνούσε δίπλα στην Αφροδίτη, το ένα τρίτο δίπλα στην Περσεφόνη και το υπόλοιπο τρίτο όπου αυτός ήθελε. Έτσι στο εξής ζούσε πάντοτε τέσσερις μήνες στον Κάτω Κόσμο και οκτώ με την Αφροδίτη. Κάθε φορά που ερχόταν η εποχή να εγκαταλείψει τον Άδη και ν' ανέβει πάνω στη γη, η φύση ολόκληρη τον υποδεχόταν με χαρά. Τα χωράφια γίνονταν καταπράσινα, τα λουλούδια και τα δέντρα άνθιζαν και ένα υπέροχο άρωμα πλημμύριζε την ατμόσφαιρα. Η Αφροδίτη εγκατέλειπε το θεϊκό της παλάτι στον Όλυμπο και ζούσε με το νεαρό αγαπημένο της μέσα στα βουνά και τα δάση.

Όμως το γεγονός αυτό προκάλεσε την οργή του Άρη, που ζήλευε τον Άδωνη. Έτσι, μια μέρα έστειλε έναν άγριο κάπρο που με τους χαυλιόδοντές του πλήγωσε θανάσιμα το νέο. Λένε μάλιστα πως μόλις η θεά έτρεξε να βοηθήσει τον τραυματισμένο φίλο της, πάτησε ένα αγκάθι και από το αίμα που κύλησε έβαψε κόκκινο ένα τριαντάφυλλο· μέχρι τότε υπήρχαν μόνο άσπρα τριαντάφυλλα.
Μια άλλη εκδοχή αφηγείται πως η θεά έχυσε τόσο δάκρυα όσες σταγόνες αίμα κύλησαν από την πληγή του Άδωνη. Από κάθε δάκρυ γεννιόταν ένα τριαντάφυλλο, ενώ από κάθε ρανίδα αίματος φύτρωνε μια ανεμώνη.

Οι θυμοί και οι κατάρες της θεάς ήταν ξακουστές και πάρα πολλά ήταν τα θύματά της. Έτσι, όταν η ροδοδάχτυλη Αυγή (Ηώ) έσμιξε με τον Άρη, προκάλεσε την οργή της. Για να την εκδικηθεί της ενέπνευσε σφοδρό έρωτα για το Γίγαντα Ωρίωνα. Η Ηώ μέσα στο ερωτικό της πάθος απήγαγε τον πανέμορφο γίγαντα και τον οδήγησε στη Δήλο. Όμως η επιθυμία της δεν μπορούσε να ικανοποιηθεί με κανένα τρόπο, γιατί ήταν καταδικασμένη από την Αφροδίτη να είναι αιώνια ερωτευμένη.Επίσης, με φοβερό τρόπο εκδικήθηκε η θεά τις γυναίκες της Λήμνου που ξέχασαν να της αποδώσουν τιμές. Έστειλε σ' αυτές μια ανυπόφορη μυρωδιά, με αποτέλεσμα να μην τις πλησιάζουν οι άντρες τους, οι οποίοι ζευγάρωναν με κάποιες αιχμάλωτες από τη Θράκη. Οι Λήμνιες για να τους εκδικηθούν τους σκότωσαν όλους και ίδρυσαν μια κοινωνία γυναικών. Πολύ αργότερα έφτασαν στη Λήμνο οι Αργοναύτες, που χάρισαν στις γυναίκες γιους και άρχισε πάλι η φυσιολογική ζωή στο νησί.

Η Αφροδίτη ήθελε να εκδικηθεί με κάθε τρόπο τον Ήλιο, ο οποίος αποκάλυψε στον Ήφαιστο τις απιστίες της. Επειδή όμως δεν μπορούσε να τα βάλει με τον παντοδύναμο θεό, στράφηκε ενάντια στην κόρη του και τις εγγονές του. Πρώτο θύμα της ήταν η Πασιφάη, η γυναίκα του Μίνωα της Κρήτης. Η θεά την κυρίεψε μ' ένα ανόσιο πάθος για έναν ταύρο. Για να καταφέρει το παράλογο αυτό σμίξιμο η κόρη του Ήλιου χρησιμοποίησε το ομοίωμα μιας δαμάλας. Καρπός αυτής της ένωσης ήταν ο Μινώταυρος.Πολλά χρόνια αργότερα σειρά είχαν οι κόρες της Πασιφάης και του Μίνωα. Όταν ο Θησέας ήρθε να παλέψει με τον Μινώταυρο στο Λαβύρινθο, η Αριάδνη μετά από σφοδρό έρωτα που της ενέπνευσε η Αφροδίτη για το βασιλόπουλο της Αθήνας, τον βοήθησε με το μαγικό της μίτο (κουβάρι). Έτσι, πρόδωσε τον πατέρα της για χάρη του εραστή της, ο οποίος τελικά την εγκατέλειψε.

Η καταστροφική οργή της θεάς έπληξε και τη Φαίδρα, αδερφή της Αριάδνης. Αρχικά ήταν εξοργισμένη με τον Ιππόλυτο, γιο του Θησέα και μιας αμαζόνας, επειδή την περιφρονούσε και προτιμούσε την Άρτεμη. Τότε έστειλε ακατανίκητο ερωτικό πόθο στη Φαίδρα, τη δεύτερη γυναίκα του Θησέα, για τον πρόγονό της (το παιδί του άντρα της), ο οποίος αντιστεκόταν στον έρωτα της μητριάς του. Αυτή για να τον εκδικηθεί είπε στον άντρα της ότι ο Ιππόλυτος προσπάθησε να τη βιάσει. Η ιστορία αυτή κλείνει με το θάνατο και του Ιππόλυτου και της Φαίδρας.
Η θεά τιμωρεί βέβαια τους αρνητές της, αλλά προστατεύει τους φίλους της. Πολλοί μύθοι παρουσιάζουν την Αφροδίτη να βοηθά θνητούς που είχαν πέσει θύματα ερωτικού πάθους ή με κάποια χειρονομία κέρδισαν τη συμπάθειά της.

Για παράδειγμα, ένας βοσκός, ο Σέλεμνος, με την ομορφιά και τη λεβεντιά του κατάφερε να κατακτήσει τη Νύμφη Αργυρή. Έζησαν μαζί χρόνια, όταν όμως η ομορφιά του τον εγκατέλειψε και τα γεράματα τον κυρίεψαν, η αιώνια νέα και όμορφη Νύμφη τον εγκατέλειψε. Ο Σέλεμνος πέθανε από τη λύπη του. Η Αφροδίτη συγκινημένη από το ερωτικό δράμα του τον μεταμόρφωσε σε ποταμό. Όμως ο Σέλεμνος εξακολουθούσε να είναι λυπημένος και να ταλαιπωρείται από το πάθος του. Η θεά παρενέβη για δεύτερη φορά και του έδωσε το χάρισμα της λησμονιάς. Από τότε όλοι οι νέοι που λούζονταν στα νερά του Σέλεμνου ξεχνούσαν τα ερωτικά τους βάσανα.

Επίσης υπήρχε μια παράδοση στη Λέσβο σύμφωνα με την οποία ένας βαρκάρης, ο Φάωνας, δέχτηκε μετά από παράκληση της θεάς να περάσει δωρεάν στην απέναντι ακτή μια γριά. Η ίδια η Αφροδίτη μεταμορφώθηκε σε γριά για να διαπιστώσει την υπακοή του φτωχού βαρκάρη. Για να τον ανταμείψει του χάρισε ένα μπουκαλάκι με μαγικό φίλτρο. Ο Φάωνας το χρησιμοποίησε και αμέσως έγινε ο ωραιότερος άντρας της Μυτιλήνης, προκαλώντας τον έρωτα όλων των γυναικών.

Ακόμη, η Αφροδίτη συμβούλεψε κάποτε έναν έμπορο από τη Σάμο, τον Δεξικρέοντα, να φορτώσει το πλοίο του μόνο με πόσιμο νερό και να σαλπάρει. Ο έμπορος υπάκουσε στη θεϊκή συμβουλή. Όταν βρέθηκαν στ' ανοιχτά, σταμάτησαν να φυσάνε όλοι οι άνεμοι και τα ιστιοφόρα πλοία ακινητοποιήθηκαν για πολλές μέρες. Σε λίγο άρχισε να τελειώνει το πόσιμο νερό και ο Δεξικρέοντας απόκτησε ολόκληρη περιουσία πουλώντας τα μεγάλα αποθέματα που είχε στο καράβι του. Όταν άρχισαν να φυσάνε πάλι οι άνεμοι και βγήκαν όλοι στη στεριά, αφιέρωσε ένα λαμπρό άγαλμα στην Αφροδίτη.

Κάποτε, η Αταλάντη, μια βασιλοπούλα της Βοιωτίας, επειδή δεν ήθελε να παντρευτεί, υπέβαλε σε δοκιμασία κάθε παλικάρι που τη ζητούσε σε γάμο. Πιο συγκεκριμένα, η Αταλάντη καλούσε τους επίδοξους γαμπρούς σε αγώνα δρόμου, δίνοντάς τους μάλιστα τη δυνατότητα να ξεκινήσουν πρώτοι. Στη συνέχεια ορμούσε, τους έφτανε και τους σκότωνε. Ο Μελάνιππος, ενώ γνώριζε την τακτική που ακολουθούσε η βασιλοπούλα, παρακινημένος από την Αφροδίτη, δέχτηκε να περάσει τη δοκιμασία. Η θεά του είχε δώσει πολλά χρυσά μήλα από τον κήπο των Εσπερίδων. Κάθε φορά που ο νέος έβλεπε την Αταλάντη να τον πλησιάζει, έριχνε ένα μήλο και αυτή σταματούσε για να το μαζέψει. Μ' αυτό το κόλπο κατάφερε να βγει πρώτος στον αγώνα δρόμου και να παντρευτεί την ατίθαση κοπέλα.

Όμως σημαντική είναι η συμμετοχή της Αφροδίτης και στις πιο ξακουστές και φημισμένες πολεμικές επιχειρήσεις της αρχαιότητας. Ιδιαίτερα για τον Τρωικό πόλεμο μπορούμε να πούμε ότι η θεά στάθηκε η αιτία να ξεσπάσει μια δεκάχρονη πολεμική σύρραξη. Όλα ξεκίνησαν από τη στιγμή που η Αθηνά, η Ήρα και η Αφροδίτη διεκδίκησαν τον τίτλο της ομορφότερης. Ο Δίας τότε όρισε κριτή τον Πάρη, το βασιλόπουλο της Τροίας, που έβοσκε τα πρόβατα του πατέρα του πάνω στην Ίδη. Σ' αυτά τα ιδιόμορφα καλλιστεία ο Πάρης έδωσε τον τίτλο στη θεά της ομορφιάς με αντάλλαγμα να του χαρίσει την πιο ωραία γυναίκα του κόσμου, την Ελένη, σύζυγο του βασιλιά της Σπάρτης Μενέλαου. Ο Πάρης πήγε με πλοία στη Σπάρτη και φιλοξενήθηκε στο ανάκτορο. Τότε η Αφροδίτη κυρίεψε με ακατανίκητο ερωτικό πόθο την Ελένη. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η πανέμορφη βασιλοπούλα να ακολουθήσει σαν υπνωτισμένη το φιλοξενούμενό της στην Τροία. Η αρπαγή της Ελένης ήταν η αιτία για να ξεσπάσει ο πόλεμος.

Η Αφροδίτη συμμετείχε στον πόλεμο υποστηρίζοντας πάντα τους Τρώες, γιατί Τρώας ήταν ο Πάρης, ο επίσημος προστατευόμενός της, μα και ο Αινείας, ο γιος που απέκτησε από το σμίξιμό της με τον Αγχίση. Η θεά επενέβη σε αποφασιστικής σημασίας στιγμές. Πιο σημαντική ήταν η ανάμειξή της στη μονομαχία του Πάρη με τον Μενέλαο. Οι δυο παρατάξεις είχαν συμφωνήσει ότι η Ελένη θα παραδινόταν στα χέρια του νικητή της μονομαχίας. Τη στιγμή που η νίκη ήταν σίγουρη για τον Μενέλαο, η Αφροδίτη μέσα σ' ένα σύννεφο άρπαξε τον Πάρη και τον μετέφερε στο τρωικό ανάκτορο. Μάλιστα, κυριεύοντας με ερωτικό πόθο πάλι την Ελένη την έριξε στην αγκαλιά του, μολονότι η ίδια στην πραγματικότητα ήθελε να επιστρέψει στο νόμιμο σύζυγό της.

Εξάλλου, πάρα πολλές φορές επενέβη στη μάχη για να προστατέψει τον Αινεία, που ήταν ο πιο γενναίος Τρώας μετά τον Έκτορα. Όταν οι Έλληνες κατάφεραν να κυριέψουν το Ίλιον (Τροία), αυτός με τη βοήθεια της θεάς μητέρας του, πήρε την οικογένειά του, αρκετούς συντρόφους του και με τα καράβια του κατευθύνθηκε στην Ιταλία και ίδρυσε τη Ρώμη.

Ο ρόλος της Αφροδίτης και στην Αργοναυτική εκστρατεία υπήρξε αποφασιστικός. Με την παρέμβασή της, η Μήδεια, η βασιλοπούλα της Κολχίδας, ερωτεύτηκε παράφορα τον Ιάσονα. Για να τον βοηθήσει να πραγματοποιήσει όλους τους δύσκολους άθλους που του έβαζε ο πατέρας της, κατασκεύασε μια μαγική αλοιφή και του τη χάρισε. Μ' αυτήν ο Ιάσονας έγινε ατρόμητος και άρπαξε το χρυσόμαλλο δέρμα. Η Μήδεια ακολούθησε τον εραστή της στην Ελλάδα.

Και σε άλλες στιγμές της εκστρατείας υπήρξε παρέμβαση της θεάς. Όταν οι Αργοναύτες πέρασαν από το νησί των Σειρήνων, τους έσωσε ο Ορφέας παίζοντας με τη λύρα του. Μόνο ο Βούτης, ένα πολύ γενναίο παλικάρι, δεν κατάφερε ν' αντισταθεί στη γοητεία των Σειρήνων και βούτηξε στη θάλασσα για να φτάσει στο νησί τους. Τη στιγμή που πλησίαζε και οι μαγεύτρες τραγουδίστριες ήταν έτοιμες να τον σκοτώσουν, η Αφροδίτη τον άρπαξε και τον μετέφερε σ' ένα ακρωτήρι της Σικελίας.

Ιερά όντα της θεάς ήταν η μυρτιά, τα περιστέρια, τα σπουργίτια, τα άλογα και οι κύκνοι. Η Αφροδίτη είναι επίσης γνωστή ως Κυθέρεια και Κύπριδα από τους δύο βασικούς τόπους λατρείας της, τα Κύθηρα και την Κύπρο, που υποστήριζαν ότι αποτελούν τον τόπο γέννησής της. Χάρις στο μύθο της ανάδυσής της από τη θάλασσα η Αφροδίτη λατρευόταν ευρέως ως προστάτιδα των ναυτικών, με τα επίθετα Πελαγία, Ευπλοία και Θαλασσία. Λόγω του δεσμού της με το θεό Άρη, λατρέυτηκε παραδόξως και ως πολεμική θεότητα στη Σπάρτη με το επίθετο Αρεία, ενώ οπλισμένη απεικονιζόταν και η Ουράνια Αφροδίτη στα Κύθηρα. Πολλές τοπικές λατρείες της απέδιδαν διάφορα ονόματα και παραδόσεις, εντούτοις, οι Αρχαίοι Έλληνες αναγνώριζαν πως οι δοξασίες αυτές αναφέρονταν σε μία κοινή θεά, την Αφροδίτη.

Ήταν σύζυγος του Ηφαίστου, αλλά περιγράφεται ως ερωμένη του Άρη, με τον οποίο φέρεται ότι απέκτησε τον Έρωτα, τον Δείμο και τον Φόβο. Με τον Ποσειδώνα έφερε στη ζωή τον Έρυκα, που έδωσε το όνομά του στο ομώνυμο βουνό της Σικελίας και τη Ρόδο, ενώ με το Διόνυσο, χάρη στη μαγική μεσολάβηση της Ήρας, γέννησε τον Πρίαπο. Γιος της θεωρείται επίσης ο Ερμαφρόδιτος, τον οποίο έφερε στη ζωή η θεά μαζί με τον Ερμή. Έκανε τον Αινεία μαζί με τον Αγχίση, τον αδελφό του Πριάμου.

Ακόμα και σήμερα, το όνομα Αφροδίτη προκαλεί εικόνες δελεαστικής ομορφιάς, αισθησιασμού και πάθους. Η θεά είναι καλύτερα γνωστή, ίσως, ως θεία προξενήτρια ή ως παράγων διέγερσης της αισθησιακής επιθυμίας. Στην Ιλιάδα, για παράδειγμα, η ζώνη της Αφροδίτης παρουσιάζεται ως ικανή για να ξυπνήσει την άμεση επιθυμία στα μάτια του κατόχου της. Όπως επισημαίνει ο Μπάρκερτ, τα ρήματα που διαμορφώνονται από το όνομα της θεάς δείχνουν την πράξη της αγάπης, μια τάση ήδη ορατή στον Όμηρο.

Η Αφροδίτη είναι διάσημη για τις σχέσεις της με τους διάφορους ήρωες και τους Θεούς. Η ερωτοτροπία της Αφροδίτης με τον Άρη ήταν πηγή διασκέδασης για τους θεούς του Ολύμπου και αποτέλεσε πιθανότατα αντικείμενο μιας αρχαίας λατρείας. Η αγάπη της για τον Άδωνη τελείωσε τραγικά. Σύμφωνα με μια εκδοχή του μύθου, η θεά λέγεται ότι βούτηξε από τον βράχο της Λευκάδας, θλιμμένη για τον όμορφο νέο. Το ειδύλλιό της με τον Αγχίση, τελικά, είναι μια από τις αρχαιότερες παραδόσεις που περιβάλλουν τη θεά. Ο Gantz συνοψίζει το ρόλο της Αφροδίτης στο μύθο ως εξής: «Εκτός από Όμηρο και αυτές τις (σχετικά λίγες) ερωτικές συγκρούσεις, ο ρόλος της Αφροδίτης στο μύθο περιορίζεται στη βοήθεια των εραστών ή την τιμωρία εκείνων που απορρίπτουν την αγάπη».

Αναμφίβολα είναι δύσκολο να διακρίνουμε τη δράση ενός πλανήτη πίσω από τέτοιες αφηγήσεις. Όπως υπέδειξε η Τζέιν Χάρισον, όμως, υπάρχει μια αξιοπρόσεκτη τάση στον ελληνικό μύθο να αναλύονται οι αρχικά πολύμορφες θεές σε εξειδικευμένες μορφές με το πέρασμα του χρόνου. Μια τέτοια εξειδίκευση στη λειτουργία εμφανίζεται και στην περίπτωση της Αφροδίτης:

«Άλλο ένα σημείο που υποδεικνύει την ύστερη άφιξή της στην Ελλάδα είναι το γεγονός ότι στον Όμηρο εμφανίζεται ως εξειδικευμένη θεά, που σχετίζεται με ένα ανθρώπινο πάθος. Οι αρχαιότερες μορφές αυτών των θεοτήτων συνδύαζαν πολλές λειτουργίες. Όταν η μίξη των φυλών και η επιρροή της λογοτεχνίας συγκεντρώνει διάφορες τοπικές θεότητες, κατ' ανάγκην, για να διατηρηθεί η συνοχή, πρέπει να μοιραστούν οι λειτουργίες και οι ιδιότητες».

Όσον αφορά στην αρχαιότητα της λατρείας της Αφροδίτης στην αρχαία Ελλάδα, υπάρχει ένα θέμα. Ενώ η θεά ήδη ασφαλώς επιβεβαιώνεται στην πρώιμη επική λογοτεχνία, το όνομά της είναι απόν από τη μυκηναϊκή θρησκεία, όπως τουλάχιστον μας γίνεται γνωστή από τις πινακίδες της Γραμμικής Β. Πιθανότατα η λατρεία της θεάς ήρθε στην Ελλάδα στην περίοδο 1200 - 800 Π.Κ.Ε. Ο Μπάρκερτ θεωρεί πως η προέλευση της Αφροδίτης παραμένει σκοτεινή, όπως και το όνομά της».

Από πού έφθασε όμως η Αφροδίτη στις ελληνικές ακτές; Για τον Όμηρο, τον Ησίοδο και άλλους πρώιμους συγγραφείς, η θεά συνδέθηκε στενά με την Κύπρο. Η Οδύσσεια αναφέρει την Πάφο ως πατρίδα της θεάς, ενώ η Ιλιάδα αναφέρει το Κύπρις ως το πιο κοινό επίθετό της. Ό Ησίοδος την αναφέρει ως Κυπρογενή και Κυθηρεία.

Η αναζήτησή μας για την προέλευση της Αφροδίτης δε σταματά στην Κύπρο, στο γνωστό σημείο σύντηξης των ασιατικών θρησκευτικών αντιλήψεων. Σχεδόν όλοι οι κορυφαίοι μελετητές συναινούν ότι η λατρεία της Αφροδίτης έφθασε αρχικά στην Ελλάδα από την Εγγύς Ανατολή: «Πίσω από τη μορφή της Αφροδίτης στέκει καθαρά η σημιτική θεά της αγάπης, η Ιστάρ-Αστάρτη, θεϊκή σύζυγος του βασιλιά, βασίλισσα του ουρανού και εταίρα ταυτόχρονα»17. Αυτή η άποψη υποστηρίζεται από τους ίδιους τους Έλληνες. Ο Παυσανίας, για παράδειγμα, είχε την ακόλουθη άποψη: "Οι Ασσύριοι ήταν οι πρώτοι από την ανθρώπινη φυλή που λάτρεψαν την ουράνια [Αφροδίτη Ουρανία], κατόπιν ο λαός της Πάφου στην Κύπρο και των Φοινίκων στην Παλαιστίνη και ο λαός των Κυθήρων, που έμαθε τη λατρεία της από τους Φοίνικες». Ο Μπάρκερτ υποδεικνύει ότι η Αφροδίτη έχει πολλά κοινά χαρακτηριστικά με την Ιστάρ. Και οι δύο απεικονίζονται ως θεές της αγάπης και συνδέονται με ιεροτελεστίες της πορνείας, για παράδειγμα. Η Αφροδίτη, όπως και η Ιστάρ, απεικονιζόταν οπλισμένη και την επικαλούνταν ως εγγυήτρια της νίκης.

Εάν η λατρεία της Αφροδίτης απεικονίζει τις αρχαίες συλλήψεις που συνδέονται με τον πλανήτη Αφροδίτη, πρέπει να αναμένεται ότι η γνώση της μυθολογίας του πλανήτη θα βοηθήσει στην ερμηνεία των συγκεκριμένων λεπτομερειών της λατρείας της θεάς. Σκεφθείτε, για παράδειγμα, το σημαντικό ρόλο της Αφροδίτης ως θεάς θρηνωδού, προφανέστερο στις παραδόσεις που περιβάλλουν τον Άδωνι, ένα θεό που οι τελετουργίες του σχετίζονταν με την τελετουργική θρηνωδία. Όπως έχουμε δει, η Αφροδίτη λέγεται ότι πήδηξε από τους βράχους Λευκάδας από την αγωνία της για το θάνατο του Άδωνη. Ο Gregory Nagy, ένας από τους πρώτους μελετητές του ελληνικού μύθου, ερμηνεύει το άλμα της Αφροδίτης από την άποψη των στερεότυπων κινήσεων του πλανήτη στον ουρανό: «Βουτώντας από τον λευκό βράχο εκείνη [η Σαπφώ] κάνει ό,τι και η Αφροδίτη με τη μορφή του Εσπερινού άστρου, βουτώντας πίσω από τον βυθισμένο Ήλιο, για να τον συναντήσει το επόμενο πρωί με τη μορφή του Αυγερινού.

Το γεγονός ότι οι θρηνωδίες της Αφροδίτης σχετίζονται με τον πλανήτη επιβεβαιώνεται από τη βαβυλωνιακή παράδοση, στην οποία η Ιστάρ/Αφροδίτη ήταν γνωστή ως «αστέρι του θρήνου». Ίσως αυτό το επίθετο να προκαλεί σύγχυση βέβαια: Ποια πιθανή σχέση θα μπορούσε να υπάρχει μεταξύ ενός απόμακρου πλανήτη και των αρχαίων ιεροτελεστιών του πένθους;

Μια έρευνα για τις αρχαίες θεές-Αφροδίτες θα δείξει ότι οι περισσότερες απεικονίζονταν ως μεγάλες θρηνωδοί. Οι θρήνοι της Ινάνα για το θάνατο του Ντουμούζι λέγεται ότι τράνταξαν τα θεμέλια του ουρανού. Στην Καναανιτική παράδοση είναι παροιμιώδεις οι θρήνοι της Ανάτ για τον Βάαλ, ενώ στην αιγυπτιακή παράδοση η Ίσις περιπλανήθηκε σε όλο τον κόσμο απαρηγόρητη, ψάχνοντας τα υπολείμματα του Όσιρι: «Τον αναζητούσε ακούραστα, πλήρης θρήνων διέσχισε τη γη και δεν ξεκουράστηκε ώσπου να τον βρει».

Παρόμοιες παραδόσεις περιβάλλουν τη σκανδιναβική θεά Φρέγια, που ταυτίζεται συνήθως με την Αφροδίτη. Όπως αναγνώρισε ο Briffault πριν από πολλά χρόνια, Οι θρήνοι της Φρέγια συμμορφώνονται με ένα γενικό αρχέτυπο σύμφωνα με το οποίο «ήταν κυρίως περιπλανώμενη. Σαν την Ίσιδα στην αναζήτηση του Όσιρι, σαν την Ιώ και αναρίθμητες άλλες θεές, περιπλανιέται απαρηγόρητη σε αναζήτηση του Οντχρ ή Οντίν». Η ίδια ιδέα είναι προφανής στο Νέο Κόσμο, όπου η θεά Ιτζπαπαλότλ «περιπλανήθηκε θρηνώντας για την απώλεια του Ψαριού Βέλους».

Η φρυγική Κυβέλη προσφέρει ένα κλασικό παράδειγμα της θεάς ως θρηνωδού. Σύμφωνα με τον Διόδωρο, η θεά περιπλανιόταν στον κόσμο με ατημέλητα μαλλιά, θρηνώντας για τον θάνατο του Άττη. Το σημαντικότερο, ωστόσο, είναι ότι εδώ η Κυβέλη ταυτίζεται ως θρηνωδός με την Αφροδίτη. Επίσης, όπως το "αστέρι του θρήνου" θεωρήθηκε θηλυκής μορφής, διαπιστώνουμε ότι και οι ιεροτελεστίες του θρήνου ήταν χαρακτηριστικά η ειδική επικράτεια των θηλυκών μορφών: «Αυτές οι ιεροτελεστίες και "θρήνοι" τελούνται σε όλες τις πρωτόγονες κοινωνίες από τις γυναίκες». Είναι ενδιαφέρον σε αυτό το σημείο να σημειώσουμε ότι τα θρηνητικά τελετουργικά σε όλη την υδρόγειο υποδεικνύουν γυναίκες με μαλλιά μπλεγμένα και λυτά στον άνεμο.

Στον ίδιο ύμνο στον οποίο περιγράφεται ως «αστέρι του θρήνου», η Ιστάρ συγκρίνεται με βρυχώμενο λιοντάρι: (...) Ιρνινίτουμ (επίθετο της Ιστάρ), βρυχώμενο λιοντάρι, ας ηρεμήσει η καρδιά σου(...). Το γεγονός ότι ο πλανήτης Αφροδίτη ήταν το αντικείμενο αυτής της εικονοπλασίας επιβεβαιώνεται από διάφορες μαρτυρίες. Η Ινάνα, επίσης, (ως Αφροδίτη) περιγράφεται ρητά ως λιοντάρι στον ουρανό. Έτσι, ένας ύμνος επικαλείται την Ινάνα ως «λιοντάρι που λάμπει στον ουρανό». Σε έναν άλλο πρώιμο ύμνο, Ινάνα και Εμπίχ, η θεά παρουσιάζεται σαν καταιγίδα, σαν φοβερό λιοντάρι που εξαφανίζει καθετί εχθρικό.

Επανειλημμένα η θεά-πλανήτης στην Βαβυλωνιακή μυθολογία συγκρίνεται με βρυχώμενο λιοντάρι στον ουρανό και δίκαια μπορεί να αναρωτηθεί κανείς. Θα μπορούσε οποιοσδήποτε σήμερα βλέποντας τον πλανήτη Αφροδίτη να τον περιγράψει με τέτοιους όρους; Στην ιερή εικονογραφία της Ιστάρ τα λιοντάρια είναι ευδιάκριτα ούτως ή άλλως και συνδέονται πιθανώς με τα λυτά μαλλιά της θρηνωδίας. Ο συσχετισμός αυτός δεν είναι αυθαίρετος, καθώς επιβεβαιώνεται από τα επιγραφικά κείμενα στα οποία η λυτή κόμη παρομοιάζεται συχνά με τη χαίτη του λιονταριού. 

Ένα δημοφιλές μοτίβο περιγράφει άλλωστε τα λιοντάρια να φέρουν το σύμβολο του άστρου. Διάφοροι μελετητές υποστηρίζουν ότι το σύμβολο του άστρου στο σώμα του λιονταριού υποδεικνύει πως ανήκαν στην Ιστάρ. Όμως η λέξη κόμη ακόμα και σήμερα χρησιμοποιείται για να περιγράψει έναν κομήτη. Δεν είμαστε σίγουροι αν οι αρχαίοι μας πρόγονοι απέδιδαν την εικονογραφία του κομήτη στην Αφροδίτη. Ωστόσο, παραμένει μια αλληλουχία που δείχνει τη σχέση της Ιστάρ-Αφροδίτης με τον ουρανό και εξηγεί εν μέρει την εμμονή στις ουράνιες ιδιότητες του βρυχώμενου λιονταριού στους ύμνους προς την Ιστάρ.

Στην αρχαία Ελλάδα, ειδικά στην Σπάρτη, η Αφροδίτη λατρευόταν ως πολεμίστρια, όπως βεβαιώνεται από το επίθετο Αρεία. Όπως επεσήμανε ο Graz, αυτή η λατρεία θεωρείτο παράξενη από τους ίδιους τους Έλληνες: «Η ένοπλη Αφροδίτη της Σπάρτης προκάλεσε τα πνεύματα όσων ασχολήθηκαν με τα επιγράμματα και τη ρητορική των κλασικών χρόνων». Όμως, η σπαρτιατική λατρεία βρίσκει ένα παράλληλο θέμα στο νησί των Κυθήρων, όπου η Αφροδίτη Ουρανία απεικονιζόταν οπλισμένη. Ας προσθέσουμε εδώ, ή μάλλον ας θυμίσουμε, ότι αυτή θεωρείτο η αρχαιότερη λατρεία μιας θεάς που ούτως ή άλλως παίρνει μέρος στον πόλεμο με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στο ομηρικό έπος.

Πώς, λοιπόν, πρέπει να κατανοήσουμε το ρόλο της θεάς Αφροδίτης ως πολεμίστριας; Η ελληνική μαρτυρία λίγο βοηθά στην προκειμένη περίπτωση. Οι θεοί της Ελλάδας, ακόμη και στο ηρωικό έπος είναι αρκετά εξευγενισμένοι. Ο καταλληλότερος οδηγός, λοιπόν, είναι η συγκριτική μυθολογία. Στον ασσυροβαβυλωνικό μύθο η θρηνωδός θεά είναι ταυτόχρονα και θεά πολεμίστρια. Αν στο ένα κείμενο η Ινάνα περιγράφεται ως λιοντάρι που ο βρυχηθμός του απειλεί να καταστρέψει τον ουρανό και τη γη, ένα άλλο κείμενο την περιγράφει ως θρηνωδό που η θρηνωδία της τραντάζει τα θεμέλια του κόσμου.

Ο ουράνιος πόλεμος της Ινάνα είναι στην πραγματικότητα η αναταραχή που προκύπτει από την ταραγμένη της καρδιά. Ό,τι βρυχάται στον ουρανό έχει την ποιότητα της βροντής και της αστραπής που τραντάζει τον κόσμο συθέμελα. Όπως και οι αντίστοιχες πρώιμες θεότητες του σκανδιναβικού πανθέου –σχεδόν όλων των πανθέων ουσιαστικά- έτσι και εδώ αυτή η πρώιμη θηλυκή θεότητα συνδέεται με τα στοιχεία της φύσης. Η κλαγγή των όπλων και ο αχός της μάχης είναι η πλησιέστερη ανθρώπινη δραστηριότητα στην θεϊκή επενέργεια. Είναι φυσικό λοιπόν, στη διαδικασία εξανθρωπισμού των θεών να αποδώσει εικονιστικά ο άνθρωπος τη φύση τους ντυμένη με την πολεμική εξάρτηση.

Ο Ήφαιστος, σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία, ήταν ένας από τους κύριους Ολύμπιους θεούς του αρχαίου Δωδεκάθεου. Ήταν ο θεός της φωτιάς του ουρανού και της γης και οποιασδήποτε τεχνικής ή τέχνης με αυτήν, όπως της χαλκουργίας, και, εν γένει, μεταλλουργίας. Σύμφωνα με την Ιλιάδα του Ομήρου, (Ξ 338), ήταν υιός του Δία και της Ήρας. Αυτό αναφέρεται στους ομηρικούς στίχους, τους οποίους ακολούθησαν οι μεταγενέστεροι συγγραφείς. Ωστόσο, ο Ησίοδος στη Θεογονία του (927) τον παρουσιάζει, όχι ως καρπό του έρωτα αλλά της έριδας και φιλονικίας μεταξύ Δία και Ήρας, φερόμενος να γεννιέται από την Ήρα με παρθενογένεση.

Ο Ήφαιστος μαζί με την Εστία αποτελούσαν τις κύριες θεότητες του πυρός.

Ο Ήφαιστος παρουσιαζόταν με παχιά και μακριά γενειάδα. Ήταν πολύ μαυριδερός στο πρόσωπο, με χοντρά και άσχημα χαρακτηριστικά. Επιπλέον, ήταν κοντός και χοντρός, με αδύναμα πόδια που δεν μπορούσαν να συγκρατήσουν εύκολα το βάρος του. Είχε δασύτριχο στήθος και τα μπράτσα του ήταν τεράστια από τη συνεχή δουλειά στο εργαστήρι του. Επίσης ήταν κουτσός.

Ο Ήφαιστος ήταν γιος του Δία και της Ήρας. Μάλιστα, λένε, ότι η Ήρα τον γέννησε πριν γίνει ακόμη νόμιμη σύζυγος του Δία, από τις ερωτικές σχέσεις που είχε μαζί του. Άλλοι μυθογράφοι μας διηγούνται ότι η Ήρα γέννησε τον Ήφαιστο χωρίς να μεσολαβήσει αρσενικό στοιχείο, όπως ακριβώς είχε γεννήσει τα πρωτότοκα παιδιά της η Γαία. Η θεά τον γέννησε στη Λήμνο και μετά τον εμπιστεύτηκε σ' ένα Νάξιο σιδηρουργό, τον Κηδαλίωνα, που έμαθε στο νέο θεό να σφυρηλατεί και να δουλεύει τα μέταλλα.

Σχετικά με τα πρώτα χρόνια της ζωής του και την αναπηρία που αντιμετώπιζε στο πόδι του, δίνονται πολλές και ποικίλες εξηγήσεις. Μια παράδοση μας αναφέρει ότι η Ήρα μόλις γέννησε τον Ήφαιστο πάνω στον Όλυμπο, ζήτησε να δει το μωρό της. Μόλις όμως αντίκρισε το κουτσό και μαυριδερό βρέφος που της παρουσίασαν έγινε έξω φρενών. Πώς ήταν δυνατόν να γεννήσει αυτή, μια πανέμορφη θεά, ένα τόσο άσχημο μωρό; Σκέφτηκε ότι δε θα μπορούσε με κανένα τρόπο ν' αντιμετωπίσει τις κοροϊδίες των υπόλοιπων θεών και τα ειρωνικά τους γέλια. Έτσι λοιπόν άρπαξε μανιασμένη το μωρό και το πέταξε από τον Όλυμπο. Ο Ήφαιστος κατέληξε στον Ωκεανό. Εκεί τον βρήκαν και τον περιμάζεψαν η Θέτιδα και η Ευρυνόμη. Ο Ήφαιστος πέρασε μαζί τους τα εννιά πρώτα χρόνια της ζωής του, σε μια θαλάσσια σπηλιά, το παλάτι του Νηρέα. Με τα κοράλλια και τα μαργαριτάρια ο Ήφαιστος έφτιαχνε θαυμαστά κοσμήματα στις θεές που τον προστάτευαν. Έτσι τους έδειχνε την αγάπη και την ευγνωμοσύνη του.

Ένας άλλος μύθος διηγείται ότι ο Ήφαιστος έπαθε το ατυχές γεγονός σε μεγαλύτερη ηλικία. Ήταν μια μέρα, όπως πολλές άλλες, που το θεϊκό ζευγάρι ο Δίας και η Ήρα μάλωναν. Οι φωνές της πρώτης θεάς αντηχούσαν σ' ολόκληρο τον Όλυμπο και προκαλούσαν τα σχόλια των υπολοίπων. Δεν μπορούσε να διανοηθεί πώς κατάφερε ο σύζυγός της, παρόλες τις δικές της προσπάθειες να τον παρακολουθεί συνέχεια, να συνάψει ερωτικές σχέσεις με μια θνητή, την Αλκμήνη. Το χειρότερο απ' όλα ήταν ότι απέκτησε μαζί της κι ένα γιο, τον Ηρακλή. Ο Δίας άρχισε ν' αστράφτει και να βροντά από τα νεύρα του· δεν άντεχε άλλο την αρρωστημένη ζήλια της Ήρας. Ο καημένος ο Ήφαιστος σ' αυτόν τον τρικούβερτο καβγά πήρε το μέρος της μητέρας του. Ο πατέρας του τότε, θολωμένος καθώς ήταν από την οργή του, άρπαξε τον άσχημο γιο του, που ποτέ δεν τον συμπάθησε πραγματικά, και τον πέταξε μ' όλη του τη δύναμη κάτω από τον Όλυμπο. Ο Ήφαιστος μια ολόκληρη μέρα στροβιλιζόταν στην ατμόσφαιρα και τελικά κατέληξε με ορμή πάνω στη Λήμνο. Το σώμα του βρόντηξε σε κάποια βράχια του νησιού και από τότε ο Ήφαιστος κουτσάθηκε για όλη του τη ζωή.

Γενικά, τα πρώτα χρόνια της ζωής του ο Ήφαιστος έζησε μακριά από τον Όλυμπο και είτε από μόνος του, είτε με τη βοήθεια κάποιου δασκάλου έγινε ο πρώτος τεχνίτης ανάμεσα στους θεούς. Οι γονείς του δεν τον αντιμετώπισαν ποτέ ως ίσο με τα υπόλοιπα παιδιά τους. Ο Ήφαιστος ήταν καλόκαρδος και υπομονετικός, όμως πάντα σκεφτόταν τη συμπεριφορά των γονιών του και εκνευριζόταν· τον έπιανε το παράπονο και πολλές φορές έπαιρνε την εκδίκησή του.

Η συμπεριφορά του προς τη μητέρα του παρουσιάζεται με δυο διαφορετικές μορφές. Στην Ιλιάδα, σε δυο διαφορετικές περιπτώσεις, παρακολουθούμε μια ιδανική σχέση αγάπης μεταξύ μητέρας και γιου. Στη μια περίπτωση η Ήρα παρακαλεί τον Ήφαιστο να βοηθήσει τον Αχιλλέα στη μονομαχία του με τον ποταμό Σκάμανδρο. Είναι μάλιστα μια από τις ελάχιστες περιπτώσεις όπου παρακολουθούμε το θεό σ' όλο του το μεγαλείο. Σκορπίζει σ' ολόκληρο το στρατόπεδο τις φλόγες του και καίγονται έτσι όλα τα νεκρά σώματα των πολεμιστών. Η πύρινη φλόγα στη συνέχεια κατατρώγει λαίμαργα τεράστιες εκτάσεις δάσους και αμέσως κάνει την τελική της επίθεση. Χυμάει ορμητικά πάνω στον ποταμό. Ο Σκάμανδρος παρόλη την υγρή του μορφή δεν μπορεί ν' αντισταθεί στην πύρινη λαίλαπα. Τα νερά του αρχίζουν να βράζουν και να εξατμίζονται, η κοίτη του να ξεραίνεται και με σπαρακτικά λόγια ζητά το έλεος του θεού.

Στη δεύτερη περίπτωση παρακολουθούμε τον Ήφαιστο να παρηγορεί τη μητέρα του με τα πιο γλυκά λόγια, μετά από έναν τρομερό καβγά της με τον Δία. Την παρακαλεί να δείξει υποταγή στο σύζυγό της, τον πατέρα των θεών και των ανθρώπων, και να τον καλοπιάσει με όμορφες κουβέντες.

Αντίθετα, υπάρχει ένας αστείος μύθος που δείχνει τον Ήφαιστο να εκδικείται τη μητέρα του για την αρχική της συμπεριφορά απέναντί του. Μια φορά που η Ήρα είχε τη γιορτή της και γινόταν μεγάλο γλέντι πάνω στον Όλυμπο, ο Ήφαιστος της χάρισε έναν ολόχρυσο θρόνο. 

Οι ερωτικές περιπέτειες του θεού σε σύγκριση με των άλλων Ολύμπιων ήταν λιγοστές. Μολονότι ήταν ο πιο άσχημος θεός, η παράδοση τον θέλει να έχει τις ομορφότερες συζύγους. Η Ιλιάδα του αποδίδει ως γυναίκα τη Χάρη, που ήταν η προσωποποίηση της ομορφιάς. Ο Ησίοδος του δίνει ως γυναίκα την Αγλαΐα, την πιο νέα από τις Χάριτες. Μα η πιο γνωστή σύζυγός του ήταν η Αφροδίτη.Η Αφροδίτη βέβαια δεν άντεξε για πολύ να μείνει πιστή στον άντρα της. Πολύ σύντομα σαγηνεύτηκε από την ομορφιά και την τέλεια σωματική διάπλαση του φιλοπόλεμου Άρη και έγινε ερωμένη του. Ο Ήλιος που παρακολουθεί τα πάντα πάνω από το άρμα του, όταν είδε κάποια φορά τον Άρη και την Αφροδίτη να πλαγιάζουν πάνω στο κρεβάτι του Ήφαιστου μέσα στο ίδιο του το παλάτι, έτρεξε και του το φανέρωσε. Τότε ο θεός ζήτησε από τον Ήλιο να μη φανερώσει σε κανέναν άλλο το μυστικό και σκαρφίστηκε ένα σχέδιο. Άπλωσε πάνω στο κρεβάτι του ένα αόρατο δίχτυ. Έτσι την επόμενη φορά που συναντήθηκαν οι δυο εραστές και πλάγιασαν στο κρεβάτι, μπλέχτηκαν μέσα στο δίχτυ. Απεγνωσμένα προσπαθούσαν να ελευθερωθούν. Μάταια όμως, όσο περισσότερο προσπαθούσαν, τόσο περισσότερο μπλέκονταν. Ο Ήφαιστος μόλις γύρισε στο παλάτι του βρήκε τους παράνομους συντρόφους γυμνούς και ακινητοποιημένους πάνω στο κρεβάτι. Αυτοί ντροπιασμένοι δεν μπορούσαν να τον αντικρίσουν. Γεμάτος οργή μα και παράπονο ο Ήφαιστος τα έβαλε με τον Άρη, που αν και ήταν αδερφός του δε δίστασε να τον προδώσει, αλλά και με τη γυναίκα του, που δεν εκτιμούσε καθόλου την αγάπη και τη φροντίδα που της έδειχνε. Για να πάρει την εκδίκησή του φώναξε τον Δία και τους υπόλοιπους θεούς και τους έδειξε τους αδιάντροπους εραστές που ήταν ακόμη μπλεγμένοι στα μαγικά δίχτυα. Οι θεοί όλοι κατηγορούσαν την άπιστη σύζυγο και τον άκαρδο αδερφό και τους έβριζαν για το αμάρτημά τους. Μόνο έτσι ξεθύμανε η οργή του Ήφαιστου και τους ελευθέρωσε. Η Αφροδίτη, κατακόκκινη από την ντροπή της, το έβαλε στα πόδια και όλοι οι θεοί γελούσαν ασταμάτητα.

Μετά από αυτή την απιστία και ο Ήφαιστος στράφηκε αλλού. Ποθούσε πολύ την Αθηνά που ο ίδιος είχε βοηθήσει στη γέννησή της. Κάποια μέρα που η πολεμική θεά πήγε στο εργαστήρι του για να του παραγγείλει καινούρια πανοπλία, ο θεϊκός μάστορας όρμησε επάνω της και προσπάθησε να τη βιάσει. Η Αθηνά, που συμβόλιζε την αιώνια αγνότητα, πάλεψε μαζί του και κατάφερε στο τέλος να του ξεφύγει. Μα μετά είδε πως πάνω στα γόνατά της είχε μείνει το σπέρμα του Ήφαιστου. Η Αθηνά μ' ένα κομμάτι ύφασμα σκούπισε το σπέρμα και το πέταξε πάνω στη Γη. Έτσι γεννήθηκε ο Εριχθόνιος, που η Αθηνά τον αντιμετώπιζε σαν να ήταν πραγματικός της γιος.Σύμφωνα με μια άλλη παράδοση, ο Ήφαιστος έσμιξε με την Καβειρώ, την κόρη του θαλασσινού θεού Πρωτέα. Απ' αυτή τη σχέση του απέκτησε τρεις γιους, τους Καβείρους. Ήταν επίσης πατέρας ενός από τους πιο γνωστούς ληστές της αρχαιότητας, του Περιφήτη. Αυτός σκότωνε τους περαστικούς μ' ένα τεράστιο ρόπαλο, ώσπου πολύ αργότερα τον εξόντωσε ο Θησέας. Ως γιος του Ήφαιστου αναφέρεται και ο Πύλιος, που στη Λήμνο θεράπευσε τον Φιλοκτήτη. Ακόμη ο Αργοναύτης Παλαίμονας ή και ο Άρδαλος, ένας μυθικός γλύπτης, που όπως και ο Παλαίμονας είχε κληρονομήσει από τον πατέρα του την επιδεξιότητα στα χέρια.

Ο Ήφαιστος ήταν ο θεός των ηφαιστείων. Γι' αυτό συνδέθηκε και μ' όλες τις ηφαιστειογενείς περιοχές της Μεσογείου. Υπήρχε μάλιστα ένας μύθος που αναφερόταν στη διαμάχη του με τη Δήμητρα για την κατοχή της Σικελίας. Η διαμάχη αυτή λύθηκε με τη μεσολάβηση της Αίτνας, της κόρης του Βριάρεου, από την οποία πήρε το όνομά του το βουνό.

Εξάλλου κάτω από το βουνό αυτό θάφτηκε ο τελευταίος αντίπαλος του Δία, ο φοβερός Τυφώνας, και για να μη δραπετεύσει, ο Ήφαιστος κάθησε πάνω στο βουνό. Άλλοι πάλι διηγούνται ότι ο θεός της φωτιάς για να ακινητοποιήσει τον Τυφώνα κρέμασε στο λαιμό του τον άκμονα (το αμόνι).

Ο Ήφαιστος ήταν για τους αρχαίους Έλληνες η προσωποποίηση της φωτιάς, που τόσο βοήθησε το ανθρώπινο γένος στα πρώτα του στάδια, με τη μεσολάβηση βέβαια του Προμηθέα. Σπάνια παρουσιάζεται να χρησιμοποιεί τη φωτιά ως μέσο καταστροφικό. Συνήθως τη χρησιμοποιεί ως μέσο για την επεξεργασία πολύτιμων μετάλλων. Γι' αυτό όλοι οι τεχνίτες και ιδιαίτερα οι σιδηρουργοί τον θεωρούσαν προστάτη τους.

Ο θεϊκός σιδηρουργός ήταν ίσως λίγο παραπεταμένος πάνω στον Όλυμπο μα τιμημένος ανάμεσα στους ανθρώπους. Συμβόλιζε την εκπολιτιστική δύναμη της φωτιάς και προστάτευε τη μεταλλουργία και τους τεχνίτες της. Σύμβολά του ήταν το σφυρί, το αμόνι και η λαβίδα.