«Οι Έλληνες: από τον Αγαμέμνονα στον Μέγα Αλέξανδρο»

Περισσότερα από πεντακόσια εκθέματα της αρχαίας ελληνικής γλυπτικής, ζωγραφικής και κοσμηματοτεχνίας περιλαμβάνει η έκθεση με τίτλο «Τhe Greeks: Agamemnon to Alexander the Great – Οι Έλληνες: από τον Αγαμέμνονα στον Μέγα Αλέξανδρο», που διοργανώνουν το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και το Consortium of North American Museums με επίσημο εκπρόσωπο το Canadian Museum of History στην Οττάβα-Gatineau και έχει ως κεντρικό θεματικό άξονα τους Έλληνες ως μορφές μέσα από τα ανασκαφικά δεδομένα, με αφετηρία τον ανώνυμο επιφανή νεκρό, κεντρικό σημείο αναφοράς, τον μυθολογικό άνακτα Αγαμέμνονα, με ιδιαίτερη μνεία στους επώνυμους αριστοκράτες της πρώιμης Εποχής του Σιδήρου και καταλήγοντας σε επιφανείς προσωπικότητες του πνεύματος όπως ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης και ιστορικές φυσιογνωμίες όπως ο Φίλιππος και ο Μέγας Αλέξανδρος.

Το χρονολογικό πλαίσιο καλύπτει από την Εποχή του Λίθου έως την Ελληνιστική περίοδο, δηλαδή από το 6000 π.Χ. περίπου μέχρι τον 2ο αιώνα π.Χ.

Η έκθεση θα εγκαινιαστεί στις 12 Δεκεμβρίου του 2014 στο Μουσείο Pointe-à-Callière, στο Μόντρεαλ (12 Δεκεμβρίου – 26 Απριλίου 2015), και στη συνέχεια θα παρουσιαστεί στο Μουσείο Ιστορίας του Καναδά στην Οττάβα (5 Ιουνίου 2015 – 12 Οκτωβρίου 2015). Στη συνέχεια θα μεταφερθεί στο Field Museum στο Σικάγο (24 Νοεμβρίου 2015 – 10 Απριλίου 2016) και  στο National Geographic στην Ουάσινγκτον (26 Μαΐου 2016 – 9 Οκτωβρίου 2016).

Αναλυτικά, οι θεματικές ενότητες της έκθεσης έχουν ως εξής:

«Προοίμιο: Ο άνθρωπος στο προϊστορικό Αιγαίο»: Παρουσιάζονται έργα από τη Νεολιθική Εποχή στον ελλαδικό χώρο, όπως χρυσό περίαπτο από την Αραβησσό. Η παρουσία των Κυκλαδιτών εμπόρων και ναυτικών δηλώνεται μέσω ταφών από την Αμοργό, τη Νάξο, την Πάρο και την εγχάρακτη απεικόνιση πλοίου σε τηγανόσχημο σκεύος από τη Σύρο, ενώ οι δυναμικές μορφές των Μινωϊτών αναδεικνύουν την εμπειρία της ζωής σε ειδώλια χάλκινα ή πήλινα, ευρήματα από ταφή στο Μόχλο, αγγεία καμαραϊκά ή πινακίδες γραμμικής γραφής Α.

«Οι Μυκηναίοι»: Ο Μυκηναϊκός κόσμος αναπτύσσεται στον ελληνικό χώρο,  γέφυρα μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Στην αρχή του Μυκηναϊκού πολιτισμού, ηγετικές ομάδες πολεμιστών αναπτύσσουν σχέσεις με τον Μινωϊκό πολιτισμό της Κρήτης. Οι βασιλικοί λακκοειδείς τάφοι των Μυκηνών του 16ου αι. π.Χ. δημιουργούν τη βάση για το μύθο των πολύχρυσων Μυκηνών του Ομήρου. Κοσμήματα, σκεύη, οπλισμός συνοδεύουν τους Μυκηναίους νεκρούς του ταφικού κύκλου Α΄, στους τάφους ΙΙΙ, ΙV, V και VI των Μυκηνών. Ο «πρίγκηπας της Ασίνης», σφραγίδες και χρυσά δαχτυλίδια με παραστάσεις λατρευτικών σκηνών, ειδώλια από το λατρευτικό κέντρο των Μυκηνών, κεφαλές πολεμιστών και λατρευτών από ελεφαντοστούν θα παρουσιαστούν σε αυτή την ενότητα.

Από τον ύστερο 15ο αι. π.Χ. χρονολογείται ο τάφος του Μυκηναίου «ηγεμόνα-πολεμιστή» στην Κυδωνία Χανίων, με τον οπλισμό του.  Στην κυρίως Ελλάδα αναπτύσσονται διοικητικά, οικονομικά, στρατιωτικά, θρησκευτικά κέντρα και αρχεία πήλινων πινακίδων. Ο τάφος του πολεμιστή από τον Όλυμπο χρονολογείται στον 13ο αι. π.Χ. Στον 12o αι. π.Χ., στα χρόνια του Τρωϊκού πολέμου, χρονολογείται ο τάφος του Mυκηναίου πολεμιστή από την Αχαΐα.

 «Όμηρος: Μύθος και Ιστορία»: Οι ήρωες του Ομήρου αλληλοσυνδέονται με τους θεούς σε αυθύπαρκτη, δυνατή και κυρίαρχη ανθρώπινη μορφή με τεκτονική δομή.

«Αριστοκράτες»: Από τα τέλη του 12ου αι. π.Χ. σημαντικά γεγονότα διαμορφώνουν τη μετάβαση από το ανάκτορο στην «πόλη-κράτος», τις μετακινήσεις ελληνικών φύλων, την ίδρυση αποικιών, νέων οικονομικών κέντρων και των συνεκτικών δεσμών του έθνους. Θα παρουσιαστούν μεταξύ άλλων η κεφαλή Ομήρου από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, η σκηνή της τύφλωσης του Πολύφημου, η «ταφή» του δειροτομηθέντος από την Ελεύθερνα.

Οι Μακεδόνες, οι Έλληνες του Βορρά ως απόγονοι του Ηρακλέους διατηρούν τις ομηρικού τύπου αντιλήψεις και τη σκέψη, την κοινωνική οργάνωση και τις πολιτικές δομές, εμφανείς στον τρόπο με τον οποίο οργανώνεται ο αστικός χώρος. Η οργάνωση της Μακεδονικής αριστοκρατίας και της βασιλικής αυλής αντανακλά την ηρωϊκή ιεραρχία γύρω από τον κεντρικό ήρωα του ομηρικού έπους. Ο οπλισμός από ανδρικές ταφές από το αρχαϊκό νεκροταφείο του Αρχοντικού –κράνη με χρυσή προσωπίδα, ξίφος και αιχμή δόρατος– αντιπροσωπεύει την κοινωνική θέση της ντόπιας αριστοκρατίας, ενώ η χρυσοστόλιστη αρχόντισσα της Βοττιαίας δίνει το μέτρο των γυναικών της αριστοκρατίας στη Μακεδονία.

«Αθλητές και Πανελλήνιοι Αγώνες»: Το αγωνιστικό πνεύμα των Ελλήνων απεικονίζεται στην επιτύμβια στήλη του δισκοβόλου, σε χάλκινο δίσκο-ανάθημα αθλητή στο Ιερό του Διός στην Ολυμπία, στον παναθηναϊκό αμφορέα του Μουσείου Ναυπλίου με αγώνα ιπποδρομίας.

«Κούροι και Κόραι»: Από τον 7ο αι. π.Χ. η εξέλιξη στον τρόπο απεικόνισης της ανθρώπινης μορφής είναι αξιοσημείωτη. Ο κούρος, ο γυμνός νέος άνδρας, θα στήνεται για πάνω από δύο αιώνες επιβλητικός στα ιερά ως «άγαλμα» για τον θεό ή ως ταφικό σήμα για τον θνητό. Οι κόρες θα στηθούν ως λαμπρές εικόνες της γυναικείας χάρης και σεμνότητας, στα ιερά των θεών και σε τάφους ως «σήματα». Θα παρουσιαστούν ο Κούρος από το Ιερό του Πτώου Βοιωτίας, από το Αρχαιολογικό Μουσείο Θηβών, και η Κόρη από το Μουσείο Ακροπόλεως.

«Λεωνίδας, ο βασιλιάς της Σπάρτης»: Στον θρυλικό βασιλιά της Σπάρτης, ήρωα της μάχης των Θερμοπυλών (470 π.Χ), είναι αφιερωμένη η ενότητα, στην οποία θα παρουσιαστούν αιχμές βελών που προέρχονται από το πεδίο της μάχης των Θερμοπυλών.

«Αθηναίοι και Δημοκρατία»: Η δομή και η λειτουργία της Αθηναϊκής Δημοκρατίας τεκμηριώνεται από επιγραφές, ανάγλυφα, όστρακα οστρακισμού, δικαστικές ψήφους και προπλάσματα από την Αγορά των Αθηναίων και σειρά αθηναϊκών νομισμάτων.

Οι Αθηναίοι και τα επιτεύγματά τους στην αρχιτεκτονική, τη γλυπτική, τη ζωγραφική, το θέατρο, την ιστορία, τη φιλοσοφία και τις επιστήμες παρουσιάζονται μέσα από χαρακτηριστικά έργα όπως: Ο αυτοστεφανούμενος του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, τμήμα ενεπίγραφου επικράνου από την Ακρόπολη, μαρμάρινο κεφάλι αθλητή και δύο κεφάλια πιθανώς από τις μετόπες του Παρθενώνα από το Μουσείο Ακροπόλεως, δύο επιτύμβιες στήλες από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Ο Σοφοκλής από το Αρχαιολογικό Μουσείο Άργους και τραγικά προσωπεία, τα πορτρέτα του Πλάτωνος, του Αριστοτέλους, του Δημοσθένους που συνδέονται με το θέατρο, τη φιλοσοφία και τη ρητορική. Η ερυθρόμορφη υδρία του «ζωγράφου του Πηλέα» με παράσταση γυναικωνίτη από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

«Φίλιππος Β΄»: Η πολιτική, στρατιωτική και οικονομική άνοδος των Μακεδόνων βασιλέων με τις συνέπειες στον τότε γνωστό κόσμο προβάλλεται με την παρουσίαση έργων πλαστικής, ζωγραφικής, κοσμηματοτεχνίας και τορευτικής από τα Αρχαιολογικά Μουσεία Θεσσαλονίκης, Αιγών και Πέλλας. Στην ενότητα κυριαρχεί η κεφαλή του Αλεξάνδρου από την Πέλλα. Χαρακτηριστικά εκθέματα είναι τα αργυρά σκεύη από τον τάφο του Φιλίππου Β΄, το χρυσό στεφάνι από τις Αιγές, το χρυσό μετάλλιο της Ολυμπιάδας, η γυναικεία ταφή του Δερβενίου και η ανδρική ταφή της Σταυρουπόλης.

«Μέγας Αλέξανδρος. Η αυγή ενός νέου κόσμου»: Η έκθεση των ελληνιστικών  ειδωλίων από το Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας σηματοδοτεί την εποχή των βασιλείων, διαδόχων του Μ. Αλεξάνδρου.

Τα έργα της έκθεσης προέρχονται από τις παρακάτω Εφορείες και Μουσεία: Α’, Γ’, Δ’, Ε’, ΣΤ’, Ζ’, Θ’, Ι’, ΙΖ’, ΚΑ’ και ΚΕ’ ΕΠΚΑ, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Νομισματικό Μουσείο, Επιγραφικό Μουσείο, Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και Μουσείο Ακροπόλεως.