Ιντερτότο: Το κύπελλο χωρίς κυπελλούχο

Δημήτρης Βαρσάνης

"Η διοργάνωση του UEFA Intertoto Cup είναι ίσως η μοναδική στον αθλητισμό," έγραφε σε μια γραμμή στην ιστοσελίδα του κυβερνώντος σώματος:"Δεν υπάρχει τελικός, δεν υπάρχει τρόπαιο και δεν υπάρχει νικητής."
Πολλοί άνθρωποι δεν σκοτίστηκαν με τη κατάργηση της διοργάνωσης το 2008 (μια διοργάνωση η οποία ήταν κάτι σαν καλοκαιρινή προετοιμασία για την UEFA που όμως από 1995 παρείχε και μια είσοδο στο πλέον νεκρό κύπελλο UEFA), ίσως επειδή είναι το είδος μιας μεταγενέστερης σκέψης για πρόσκληση σε ένα μετριοπαθές πάρτι, δηλαδή:"Δεν με προσκάλεσε από τους πρώτους γι 'αυτό δεν θέλω πραγματικά να δεχτώ τώρα τη πρόσκληση επειδή συναντηθήκαμε ο ένας με τον άλλον στο δρόμο".

Ήταν ένα τουρνουά όχι μόνο για εκείνους που δεν κέρδισαν τίποτα, αλλά και για εκείνους που δεν έχουν κερδίσει σχεδόν τίποτα. Οι τελευταίες τέσσερις επιτυχίες της Αγγλίας στη διοργάνωση ήταν η Aston Villa, η Newcastle, η Fulham και η Blackburn, που σημαίνει ότι θα υπάρξουν 12 επανασυνδέσεις από τους νικητές του Κυπέλλου Ιντερτότο την ερχόμενη χρονιά στη Championship. Ήταν μια Ευρωπαϊκή διοργάνωση μόνο με τον πιο επιπόλαιο τρόπο, ένας τόπος συνάντησης για τα πεζά, μεσαίου μεγέθους κλαμπ και για τους απογοητευμένους που δεν κατάλαβαν πώς συμμετείχαν εκεί Ιούλιο. μήνα

Ωστόσο η προέλευσή της διοργάνωσης είναι πολύ πιο ενδιαφέρουσα από ό, τι έγινε, η ιστορία ενός τρελού μωσαϊκού γεγονότων που διασχίστηκαν με μερικές από τις πολύ πιο ανθεκτικές στιγμές και χαρακτήρες του αθλήματος. Ενώ διεξαγόταν, το Κύπελλο Ιντερτότο παρείχε μια σχεδόν άλλη κοσμική ευκαιρία στους συλλόγους για τους οποίους η εμπειρία τους απέναντι σε αντιπάλους από άλλες χώρες ήταν απόμακρη και σκοτεινη, παρέχοντας κάποιες αξιοσημείωτες στιγμές πολιτισμού που άφησαν μια εντύπωση σε κάποιο προσωπικό επίπεδο, αν όχι στις παραδόσεις του αθλήματος. Ήταν ένας τόπος όπου το Hawthorns φιλοξένησε την αναμέτρηση της Celta με τη Villa, ενώ οι "Baggies" αγωνίζονταν στη δεύτερη κατηγορία και όπου ο έφηβος Andriy Arshavin έκανε το επαγγελματικό του ντεμπούτο το απόγευμα ενός καλοκαιριού στο Valley Parade της Bradford.

Το τουρνουά πήρε σάρκα και οστά το 1961. Δεκαετίες πριν το άθλημα "παντρευτεί" το ατέρμονο τσίρκο των διαδικτυακών στοιχημάτων, το Κύπελλο Ιντερτότο σχεδιάστηκε εν μέρει για να παρέχει αγώνες κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών προκειμένου οι "πισίνες" ποδοσφαίρου να συνεχίσουν όταν τα πρωταθλήματα θα τελειώνουν. Η απουσία επίσημων παιχνιδιών για τρεις μήνες τη χρονιά ήταν ένα αγκάθι στο πλευρό ενός κλάδου που ακόμη και πριν τον διαδικτυακό κόσμο ήταν σφιχτά τυλιγμένο μέσα στο DNA του αθλήματος. Αυτή ήταν μόνο η ευκαιρία που ο Karl Rappan, γεννημένος στην Αυστρία και προπονητής της Εθνικής Ελβετίας χρειαζόταν μια βοήθεια για να εφαρμόσει μια ιδέα που εδώ και καιρό τη προωθούσε. Ο Rappan ήθελε ένα Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα, αλλά χρειαζόταν πρώτα την οικονομική υποστήριξη ώστε να το κάνει πραγματικότητα. Αυτό τον οδήγησε σε μια απίθανη εταιρική συνεργασία τριών προσώπων.

Ο Ernst Thommen ήταν ταμίας για τις ελβετικές αρχές το 1932 κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του Rappan ως υπεύθυνος για την εθνική ομάδα, αλλά από τη δεκαετία του 1950 βρέθηκε να είναι Διευθύνων σύμβουλος της ομοσπονδίας του ποδοσφαίρου πισίνας της Ελβετίας. Ο δεύτερος σύμμαχος του Rappan, ο Σουηδός Eric Persson ήταν ένας αξιόλογος άνθρωπος. Κατά τη διάρκεια του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου είχε γίνει μέρος μιας οργάνωσης που με τη βοήθεια των Εβραίων της Δανίας διέφυγε από τη ναζιστική κατοχή της Δανίας, για το οποίο έλαβε την υψηλότερη τιμή της χώρας: την περίεργη ονομασία του τάγματος ενός ελέφαντα. Αφού ο Rappan ανακοίνωσε την ιδέα του για ένα Ρυρωπαϊκό πρωτάθλημα γύρω από την Αυστρία, τη Δυτική και Ανατολική Γερμανία και τη Σουηδία, εξασφάλισε την υποστήριξη του Persson κατά τη διάρκεια της θητείας του Σουηδού ως πρόεδρος της Malmo. Ο Persson αργότερα συνέβαλε στη δημιουργία του Κυπέλλου Εκθέσεων, ο πρόδρομος τόσο για το Κύπελλο UEFA όσο και για το Europa League, αλλά το πρώτο του σημάδι στο ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο έμεινε η συνεργασία του με τον Rappan και τον Thommen.
Από τις αρχές της δεκαετίας του '60 ο Thommen ήταν πρόθυμος να συνεχίσει η συγκεκριμένη διοργάνωση κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών, προκειμένου να αυξηθεί το εμπορικό σήμα της SFP και με τους Rappan και Persson στο "σκάφος", οι άνδρες εξοικειώθηκαν στενά με τη διαχείριση του ποδοσφαίρου του κυπέλλου Ιντερτότο - προέρχεται από τη γερμανική λέξη « Toto », που σημαίνει πισίνα ποδοσφαίρου - που γεννήθηκε.
Όσο παράξενο φαίνεται τώρα, η UEFA ήταν πρόθυμη να αποστασιοποιηθεί από το νέο τουρνουά λόγω του εμπορικού ήθους και του στοιχηματισμού στις αναμετρήσεις του. Το διοικητικό όργανο έδωσε την έγκρισή του στο Ιντερτότο για να συνεχίσει, αλλά έμεινε μέχρι οι Rappan, Persson και Thommen σταματήσουν να τρέχουν και να χρηματοδοτούν το τουρνουά με την υποστήριξη από την Ελβετική εφημερίδα Sport, η οποία προώθησε τα παιχνίδια και με την προϋπόθεση της χορηγίας. Σε μια θλιβερή προειδοποίηση έγινε γρήγορα γνωστό ως το «Κύπελλο χωρίς κυπελλούχο» σε σχέση με το γεγονός ότι η είσοδος στα προκριματικά για το Ευρωπαϊκό Κύπελλο και το Κύπελλο Κυπελλούχων διεγράφη. Κοιτάζοντας πίσω, φαίνεται σαν ένα ταιριαστό παρατσούκλι για μια άσκηση στη ματαιότητα.
Είναι επίσης λίγο λυπηρό το γεγονός ότι μια διοργάνωση που υποτιμήθηκε κατά αυτό το τρόπο θα έπρεπε να είναι το πνευματικό τέκνο δύο τέτοιων αξιόλογων ανδρών στο ποδόσφαιρο. Καθώς δραστηριοποιούνταν  θαρραλέα εν καιρώ πολέμου, ο Persson είναι σεβαστός ως ένας αθλητικός Μεσσία στην πατρίδα του τη Σουηδία. Ο ίδιος πιστώνεται τη στροφή της Malmo από τη δεύτερη κατηγορία όταν ανέλαβε ως πρόεδρος το 1937 σε ένα σύλλογο που βρισκόταν στα πρόθυρα της Ευρωπαικής δόξας, χάνοντας στον τελικό του Ευρωπαϊκού Κυπέλλου από τη Bayern Munich το 1979, λίγο μετά αφού είχε αποσυρθεί από το διοικητικό συμβούλιο. Η Malmo θα πρέπει να είναι η πιο επιτυχημένη ομάδα του Ιντερτότο με τις 10 νίκες να γράφουν μια περίεργη υποσημείωση.

Όντας ο πιο διακοσμημένος προπονητής της Ελβετίας, ο Rappan κατέχει μια μοναδική αξίωση στη φήμη ανάμεσα στα χρονικά του ποδοσφαίρου. Στις αρχές της δεκαετίας του '30, ενώ εργαζόταν ως προπονητής στις Ελβετικές Servette κι Grasshopers, πρωτοστάτησε με ένα αμυντικό σύστημα που είναι γνωστό ως το Ελβετικό Bolt, το οποίο θα παρέχει το προσχέδιο για το Ιταλικό Catenaccio. Στηριζόμενο στην ελεύθερη κυκλοφορία ενός επιπλέον αμυντικού πίσω από τους σταθερούς τρεις, το Bolt εξαγόταν στην Ιταλία όπου ο προπονητής της Padova Nereo Rocca έγινε ο κύριος εκφραστής του, πριν η μεγάλη ομάδα της Inter τη δεκαετία του '60 χτιστεί πάνω σε αυτό το θεμέλιο το οποίο έκανε το Ιταλικό ποδόσφαιρο άψογο αμυντικά.

Το Catenaccio ήταν μια από τις μεγάλες τακτικές ανακαλύψεις του 20ου αιώνα και θα έπρεπε να προέρχεται από τον ίδιο άνθρωπο που έστειλε τη Zenit να παίξει με τη Bradford σε ένα απόγευμα του Σαββάτου το καλοκαίρι του 2000 ως μέρος μιας αλλοπαρμένης διαδρομής σε ένα συρρικνούμενο Κύπελλο UEFA που μοιάζει λίγο σαν την ανακάλυψη του iPhone .
Το "Κύπελλο χωρίς κυπελλούχο" τουλάχιστον αρχικά παρείχε τα μέσα για κάποιον να πάει και να το κερδίσει, με μια σειρά από παιχνίδια ομίλων που οδηγούσε στα νοκ-άουτ και τελικά σε ένα τελικό. Όμως μέσα σε έξι χρόνια, οι διοργανωτές είχαν δυσκολευτεί να συγκεντρώσουν αρκετό χρόνο για να προγραμματίσουν τους αγώνες (προφανώς επειδή οι σύλλογοι και οι παίκτες ήταν απρόθυμοι να θυσιάσουν ένα κομμάτι των αγαπημένων καλοκαιρινών διακοπών τους για χάρη κάποιου ποδοσφαίρου που είχε μηδενικό ενδιαφέρον). Ως εκ τούτου, οι τελευταίοι γύροι διαλύθηκαν
Στην παρούσα συγκυρία, θα περίμενε κανείς κάποια μορφή ριζικής αλλαγής. Είχε γίνει σαφές ότι το μέρος του τουρνουά θα μπορούσε να ονομαστεί «η επιχείριση έλαβε τέλος» ήταν ανεφάρμοστο, έτσι οι διοργανωτές θα χρειάζονταν κατά πάσα πιθανότητα ένα απόθεμα σε ένα πείραμα που έτρεξε σχετικά ομαλά για μερικά χρόνια όμως πλέον χτύπησε σε ένα εμπόδιο. Σίγουρα θα έπρεπε είτε να επιστρέψει στο "πίνακα ζωγραφικής" είτε να το τελειώσουν.

Όμως όχι. Μεταξύ του 1967 και του 1995, το Κύπελλο Ιντερτότο έσυρε κορυφαίες ομάδες κάτω από ένα υπαρξιακό αδιέξοδο δρόμο προς το πουθενά. Κανένας τελικός, κανένα βραβείο, κανένας σκοπός. Δεν ήταν μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '90 που η UEFA μαλάκωσε τις θεωρητικές αντιρρήσεις της ως προς την ύπαρξη του τουρνουά και την έβαλε κάτω από το "φτερό" της. Το βραβείο μιας θέσης στον πρώτο γύρο του Κυπέλλου UEFA - ακόμα εκείνη τη στιγμή σεβαστή, αν και όχι ακριβώς η πολυπόθητη - έδωσε στο Ιντερτότο μια ανανεωμένη αίσθηση σκοπού και υπό την προϋπόθεση ότι τα κλαμπ με περισσότερο κίνητρο θα γέμιζαν τις τσέπες των ποδοσφαιρικών πισίνων
Η νέα μορφή παρέδωσε μια άμεση ανανέωση, όπως μπορεί να φανεί από το διαμέτρημα των νικητών του τουρνουά πριν και μετά το 1995. Πριν από την αλλαγή, οι νικητές στη φάση των ομίλων προέρχονται από μια ευρεία διάδοση Ευρωπαϊκών εθνών: Η Σουηδία, η Τσεχία, η Ελβετία, η Αυστρία, η Ουγγαρία, η Σλοβακία, η Δανία και η Βουλγαρία είχαν όλοι νικητές κατά τη διάρκεια των 10 χρόνων μέχρι και το 1994. Από τη στιγμή που η UEFA δημιούργησε μια πύλη σε στις διοργανώσεις της τα μόνα έθνη που έβγαιναν νικητές και επωφελούνταν από τις νέες ευκαιρίες προέρχονταν από τις παραδοσιακές υπερδυνάμεις: Αγγλία, Γερμανία, Ισπανία, Ιταλία και Γαλλία. Με εξαίρεση τη Γερμανία, κανένα από αυτά τα έθνη δεν είχαν νικητή από το 1972, αλλά μεταξύ του 1995 και του 2005 πήραν τις 33 από τις 33 διαθέσιμες θέσεις.
Όμως η σκέψη επέμεινε ότι το Ιντερτότο ήταν μια επιλογή για αποτυχημένους,μια οδός των χαμένων στη δευτεροβάθμια διοργάνωση της Ευρώπη, που ενδέχεται να παραποιήσει τις προετοιμασίες πριν από την έναρξη της σεζόν και να φάει χρόνο για ξεκούραση και ανάρρωση. Πολλοί δεν έκαναν τον κόπο να συμμετάσχουν, το οποίο άφησε το τουρνουά με μια ακόμη πιο μονόπλευρη αίσθηση. Όταν μόνο μια από τις πρώτες 16 ομάδες της Premier League καταδέχτηκε να εισέλθει το 2000, άφησε μια σαστισμένη Bradford να αναλάβει μια από τις δύο θέσεις της Αγγλίας, αποκλειόμενη από τη Zenit σε μια φανέρωση ότι η υπερβολική φιλοδοξία της οδήγησε στη διάλυση του συλλόγου.

Κατά ειρωνικό τρόπο, ο εκσυγχρονισμός των Ευρωπαϊκών διοργανώσεων από την UEFA στα τέλη της δεκαετίας του 2000 οδήγησε τελικά στην κατάργηση του Ιντερτότο, επιδεινώνοντας πολλά από τα προβλήματα που είχαν δημιουργηθεί στο τουρνουά σε όλους τους συλλόγους της Ευρώπης. Η διαδρομή μέσα από το Europa League έχει γίνει μια μπερδεμένη φάρσα τρώγωντας τα προγράμματα της Pre - Season, μιας και λίγο πολύ απαιτούνται οκτώ παιχνίδια για την επίτευξη της εισόδου στους ομίλους.
Με αυτή την έννοια, η κληρονομιά του Κυπέλλου Intertoto έχει επιβιώσει στη τελική διάλυση του τουρνουά. Ευτυχώς, εκείνοι οι μεγάλοι άνδρες που το έφτιαξαν πριν από μισό αιώνα θα τους θυμόμαστε επάξια για τα καλύτερα.